|
2-bob. Marketingni korxona faoliyatida qo’llash imkoniyatlar
2.1 Korxonalarda marketing elementlarini qo’llash samaradorligi ko’rsatkichlari
Korxonaning marketing faoliyatiga murakkab va o’zgaruvchan bo’lgan tashqi
muhit omillari ta‘sir qiladi.
Tashqi
muhit
sub‘ektlari
–
ta‘minotchilar,
vositachilar,
xaridorlar,raqobatchilar, kontakt(aloqa) auditoriyalari va boshqalar bo’lib, ular
korxonaning marketing faoliyatiga yordam berish yoki to’sqinlik qilishda ishtirok
etadilar.
Tashqi muhit omillari – demografiya, iqtisodiy, tabiiy, ilmiy – texnika,
siyosiy – huquqiy va madaniylar bo’lib, ular korxonaning marketing
imkoniyatlarini yoki xavf – xatarini vujudga keltiradilar.
Korxonalar uzluksiz ravishda tashqi muhit omillarini o’zgarishini doimo
kuzatib borishi va shu o’zgarishlarga kerakli bo’lgan javobni topishlari kerak.
Bugungi kunda tashqi muhit juda ham tez o’zgarib bormoqda. Oziq – ovqat
mollarini sotish hamda harid qilish jarayonini kelgusida qanday o’zgarishini
tasavvur qilib ko’raylikchi? Dunyo ekspertlarining fikricha, biz 2025 yillarga
borib, oziq – ovqat mollarini harid qilish uchun katta supermarketlarga bormaymiz.
Ular o’rnini Internet orqali amalga oshiriladigan elektron buyurtmalar egallab,
Kattayig’imdagi oziq – ovqatlar uylarga eltib beriladi. Ya‘ni, savdo va etkazib
berish bilan shug’ullanadigan korxonalar birlashadilar.
Xaridorlar o’zlariga kerakli bo’lgan tovarlarni izlashga vaqt sarflamaydilar.
Bu ishlarni ular uchun raqobatchilarni tovarlari narxini taqqoslagan holda maxsus
elektron dasturlar amalga oshiradi. Yana bir holat: 2025 yilga borib, kompyuter
tovarlar zahirasi qachon tugashini hisoblab, uni siz uchun yaqin oradagi
supermarketga buyurtma beradi.
Kelgusidagi bunday o’zgarishlar, korxonalar rahbarlari va marketologlarni
O’yga solmoqda. Shu sababli ham marketing xizmatlari bunday yangi holatlarni
birinchi bo’lib, tadqiq etib, uning chorasini izlab topishi kerak. Birinchidan, ularda
zarur axborotlarni yig’ish maxsus uslublarga ega bo’lgan, marketing tadqiqotlari
bor. Ikkinchidan esa, ular iste‘molchilarni va raqobatchilarni yaxshi biladilar. Shu
sababli, marketologlar tez o’zgarayotgan muhit uchun kerakli bo’lgan, marketing
strategiyalarini tezda ishlab chiqib, uni o’zgartiradilar. Marketing muhiti – mikro va makromuhitdan iboratdir.
Mikromuhit – bu korxonaning yaqin atrofda xarakatlanayotgan va uni
mijozlariga xizmat ko‗rsatish qobiliyatiga ta‘sir o‗tkazuvchi kuchlardir.
Ularga korxona, ta‘minotchilar, marketing kanallari ishtirokchilari,
i ste‘molchilar, raqobatchilar va aloqa(kontakt) auditoriyalari kiradi.
Marketing vositachilariga – korxonaning so‗nggi iste‘molchilariga tovarlarni
siljitish, sotish va taqsimlash bo‗yicha yordam beradigan korxonalar kiradi. Ularga
resellerlar, logistik firmalar, marketing agentliklari va moliyaviy vositachilari
kiradi.
Resellerlarga – ulgurji va chakana savdo bilan shug‗ullanuvchi korxonalar
hamda alohida shaxslar, ya‘ni tovarlarning taqsimot kanallari ishtirokchilari kiradi.
Logistik firmalarga – ombor va transport xizmatlarini ko‗rsatuvchi hamda
tovarlarni ishlab chiqarish joyidan sotish joyiga etkazishni ta‘minlovchi
tashkilotlar kiradi.
Marketing agentliklariga – korxonaning tovar va xizmatlarini maqsadli
bozorlarda siljitishga yordam beradigan marketing tadqiqotlari korxonalari,
reklama agentliklari, konsalting firmalari va boshqa tashkilotlar kiradi.
Moliya vositachilariga – banklar, kredit va sug‗urta tashkilotlari kiradi.
Korxonalar o‗zlarining xaridorlarini diqqat bilan o‗rganishlari lozim.
Q uyidagi 4.3-rasmda bozorlarning oltita turi keltirilgan.
Aloqa(kontakt) auditoriyalariga – korxona faoliyatiga qiziqish bildiradigan va
uning maqsadlariga erishish bildiradigan va uning maqsadlariga erishish bo’yicha
i mkoniyatlariga ta‘sir o’tkazuvchi har qanday insonlar guruhidir
Marketingni boshqarish tizimining tarkibiy qismlari: maqsad va tamoyillari,
vazifalari, tashkiliy tuzilishi, usullari, boshqarishning texnika va texnologiyasi,
kadrlar va boshqalardan iborat. Marketingni boshqarishning maqsadi tizimning
to’g’ri va murakkabligi darajasiga qarab o’zgaradi. Uning tashkiliy tuzilishini
mezoni va maqsadi deganda marketingning tarkibiy tuzilishining dinamik
barqarorligi, evolyusiya o’zgarishlari va tashqi muhit bilan o’zaro ta‘siri
tushuniladi. Bu maqsad marketing faoliyat ko’rsatayotgan sohalarda belgilangan
darajadagi foyda olishga yo’naltirilgan barcha faoliyatni boshqarishdir.
Marketingni boshqarish jarayoni 4 ta bosqichdan iborat:
bozor imkoniyalarini tahlili;
maqsadli bozorni tanlash;
marketing kompleksini ishlab chiqish;
marketing chora-tadbirlarini hayotga tatbiq etish.
Bozor imkoniyatlari tahlilida marketing tadqiqotlari marketing axboroti,
marketing muhiti, bozor tuzilishi, ulgurji va chakana savdo tahlili olib boriladi.
Maqsadli bozor tanlashda esa talab hajmini o’lchovi, bozorni segmentlash
jarayonlari ko’rib o’tiladi.
Marketing kompleksini ishlab chiqishda esa, tovar ishlab chiqarish, tovarga
narx o’rnatish, tovarlarni tarqatish va sotish usullari, kommunikativ siyosati ustida
ishlar olib boriladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
