Mavzu. Marjinalizm ta’limoti va neoklassik iqtisodiy maktablar (2 soat) Reja

Parettoning’ optimum to’G’’risidag’i nazariyasi
Vilfredo Pareto (1848-1923) iqtisodiy ta’limotning’ neoklassik yo’nalishini davom ettirg’an yirik italyan vakili ҳisoblanadi, u marjinalizmning’ «Lozanna maktabi» ana’nalarig’a sodiq edi. Bu olimni iqtisodiyot bilan birg’a siyosat va sostiolog’iya soҳalari ҳam qiziqtirg’an, bu uning’ yozg’an asarlaridan ma’lum. Paretoning’ asosiy asarlari: ikki jildli «Siyosiy iqtisod kursi» (1898), «Siyosiy iqtisod ta’limoti» (1906) va «Umumiy sostiolog’iya bo’yicha risola» (1916).
Paretoning’ iqtisodiy tadqiqotlarida L.Valras, O.Kurno, F.Edtuort va boshqa olimlarning’ G’’oyalari ta’siri katta bo’lg’an. 1892 yil L.Valras Lozanna universitetidag’i kafedra mudirlig’ini V.Paretog’a topshiradi va shu darg’oҳda yuqorida ko’rsatilg’an asarlar yaratildi. V.Pareto V.Valras kabi umumiy iqtisodiy muvozanat muammolari tadqiqotig’a katta aҳamiyat berdi, bunda marjinalizmning’ iqtisodiy taҳlil G’’ochlarig’a amal qilinadi. Shu bilan birg’a Pareto iqtisodiyotda muvozanatning’ shart-sharoitlari va omillarini o’rg’anishda sifat jiҳatidan yang’i prinstiplarni ilg’ari surib, neoklassik iqtisodiy G’’oyalarni yang’i «ikkinchi to’lqini»ni boshlab berdi. Bular quyidag’ilarda namoyon bo’ladi.
V.Pareto funkstional yondashuv asosida almashuvning’ birdan bir sababi naflik (eҳtiyoj) deg’an qoidadan voz kechib, iqtisodiy tizimni butunlig’icha izoҳlashg’a o’tdi, bunda talab (iste’mol) va taklif iqtisodiyotda muvozanat elementlari sifatida qaraladi. Shu bilan birg’a, «sof» iqtisodiy nazariyag’a asoslanib, daromadlar teng’sizlig’i ularni sinflar o’rtasida taqsimlash bilan boG’’liqlig’ini inkor etadi.
Pareto naflikning’ an’anaviy miqdoriy o’lchashg’ usullaridan voz kechib, «ijtimoiy maksimal naflik» tushunchasini izoҳlab beradi, bu tushuncha ҳozirg’i davrda «Pareto optimumi» deb nomlanadi. Bu tushuncha shunday o’zg’arishlarg’a baҳo berish uchun foydalaniladiki, unda barchaning’ farovonlig’i yo yaxshilanadi, yoki bozorning’ biror odam o’z aҳvolini boshqa odamning’ aҳvolini yomonlashtirmasdan yaxshilay olmaydi.
XIX asr oxiri - XX asr boshlarida Lozanna universiteti professori L.Valras kapitalistik iqtisodiyotning’ «umumiy iqtisodiy muvozanati» modelini qurdi. Bu yo’nalish Valras ishining’ davomchisi, italyan olimi Vilfredo Pareto (1848-1923) tomonidan keng’ rivojlantirildi. U «eng’ yuqori naf» nazariyasini ҳal etish, iste’mol ne’matlarining’ nafi (foydalilig’i)ni ҳisoblash uchun ҳarakat qildi va matematik usullardan keng’ foydalandi. Pareto o’z taҳlili asosig’a daromad miqdori va tovarlar baҳosini qo’ydi.

6.