Mavzu. Mantiq ilmining predmeti va axamiyati. Reja: Tafakkur mantiq ilmining o‘rganish ob’ekti

akdni bekorchi fikrlardan tozalash;
tajribaga asoslanish;
bilishni, avvalo, predmetni tashkil etuvchi element- lardan boshlash;
hissiy bilishga asoslangan deduksiyadan foydalanish;
mantiqiy fikrlash: taxdil qilish va umumlashtirish;
kuzatish, taqqoslash, qiyoslash orqali haqiqatni aniqlash;
ma’lum narsadan noma’lum bo‘lganiga, yaqindagisi- dan uzokdagisiga qarab fikr yuritish;
uzoq o‘tmishni bilish uchun predmetning, hodisa- ning tarixini va u hakda boshqalarning bergan ma’lumotlarini o‘rganish.
Aytish mumkinki, Beruniy RDekart va F.Bekonlardan avvalrok, ilmiy biliщ metodining zarurligini ta’kiddagai va uning asosiy qoidalarini, prinsiplarini ishlab chiqqan. Beruniyning bu masalaga oid fikrlari g‘arb faylasuflari- nikiga Nisbatan keng qamrovliligi bilan ajralib turadi.
Mantiq ilmining keyingi davrlardagi rivoji Baxmanyor (1065 yda tug‘ilgan), Ibn Rushd (1126-1198 y.y.), Nasriddin Tusiy, Faxriddin Roziy, Qazviniy, SHamsiddin Samarqandiy, Taftazoniy (1322-1390 Y.Y.), Mirsharif Jurjoniy (1340­1413 y.y.) va boshqalarning nomi bilan bog‘liq.
Mirsharif Jurjoniy ham Ibn Sino kabi mantiqni «bilish hakdsagi fan» sifatida ko‘rib o‘tadi. Uning ta’limo- tiga ko‘ra, mantiq fani bilish nazariyasi xisoblanmaydi. Bilish jarayonida biz tushuncha va mulohazalar orqali yangi, noaniq narsa haqida fikrga ega bo‘lamiz, deb ta’kidlaydi. U har qanday fikr tuzilishiga ko‘ra materiya va shakldan iborat, shuning uchun to‘g‘ri yoki xato bo‘lish fikrnish mazmuniga va shakliga xosdir, deb yozadi. Jurjoniy fikricha, tushuncha - bu
qandaydir individual narsa hisoblanadi. U asosan tushunchalarning kelib chiqishi va ko‘rinishiga e’tiborni qaratadi. Tushunchaning paydo bo‘lishi juda keng va katta ma’noni oladi, tushunchaning ko‘rinishi esa qisqa bo‘ladi. U tushunchani ikkiga: yakka va umumiy tushunchalarga bo‘ladi; yakka tushunchaning o‘zidan «haqiqiy yakka»sini tanlab oladi. U yakka tushunchaga ta’rif berib, «yakka tushuncha - yakka predmetdan tashkil toptan bo‘lib, unda faqat shu predmetning o‘zi haqidagi fikr bayon qilinadi», deb ta’kidlaydi.