Mavzu: kirish. Yuksak o’simliklarning umumiy tavsifi. Sistematikasi. Riniyatoifalar bo’limi

Anteridiy – unchalik katta bo’lmagan, oval yoki sharsimon tana bo’lib, devori vegetativ hujayralardan tuzilgandir. Ular bir yoki bir necha qavat bo’lishi mumkin. Anteridiy ichida oldin spermagen hujayralar hosil bo’ladi, ulardan esa erkaklik gametalari ya’ni spermatozoidlar rivojlanadi. Bunda anteridiy devori yoriladi va spermatozoidlar chiqadi, arxegoniy tomon harakat qiladi.
Arxegoniy – butilka yoki kolbasimon shakldagi tana. U qorin va bo’yin qismlardan iborat. Tashqi tomondan vegetativ hujayralardan tuzilgan, ular himoya vositasidir. Qorin qismida harakatsiz tuxum hujayra yetiladi. Ulardan yuqori qismida qorincha kanali hujayrasi joylashgan bo’ladi. Bo’yin ichki qismida hujayralar, tuxum hujayra pishgach erib suyuqlik hosil qiladi va arxegoniyni yuqori qismi ochiladi. Shu suyuqlikdan spermatozoid harakatlanib tuxum hujayrani topadi va urug’lanish sodir bo’ladi. Bunday urug’lanish birmuncha past taraqqiy etgan yuksak o’simliklar uchun xos bo’lib, yuqori taraqqiy etganlarida bunday holat uchramaydi ya’ni anteridiy va arxegoniy reduksiyalanib ketgan. Yopiq urug’toifalarda arxegoniy bo’lmaydi. Ba’zi ochiq urug’lilarda ham (Gnetum, Welwistschia).
Arxegoniy va anteridiy ko’p hujayralardan gametangiylardan kelib chiqqan bo’lishi mumkin. Qo’ng’ir suvo’tlarda uchraydi (Ectocarpus).
Gametangiylarni himoya qobig’i yo’q, chunki ular suvda, ularni hamma hujayrasi gametalarga aylangan. Quruqlikka chiqish munosabati bilan, himoya qobiq zarur bo’lgan. Uning hujayralari gametalar hosil qilishdan xalos bo’lib, vegetativ hujayraga aylangan.
Arxegoniylarda hosil bo’ladigan gametalar soni keskin kamaydi va yiriklashdi, harakat yo’qoldi. Anteridiylardan esa ko’plab spermatozoidlar hosil bo’ladi.
Arxegoniydagi tuxum hujayraning boshqa hujayralari urug’lanish qobiliyatini yo’qotadi ular spermatozoidni o’tkazuvchi bo’yincha va qorincha hujayralariga aylandi.
Yuksak o’simliklarni xarakterli tomonlaridan biri, ularning rivojlanish siklidagi qonuniyatning to’g’riligidir (gametofit va sporofit).