Мавзу: Кириш

Мавзу бўйича ўз билимини мустахкамлаш учун саволлар
Пул назарияси деб нимага айтилади ?
Металлик назарияси намояндаларининг фикирлари нимадан иборат ?
Номиналлик назарияси намояндалари кимлар ва уларнинг фикирлари нимадан иборат ?
Миқдорийлик назариясининг мазмун моҳияти нимада ?
Хозирги замон монетаризм назариясининг пайдо бўлишига сабаб нимада ?
Давлатнинг нотўғри пул-кредит сиёсатини ёритиши қандай оқибаларга олиб келади ?
4. ПУЛ ТУРЛАРИ ВА УЛАРНИНГ РИВОЖЛАНИШИ


Асосий тушунчалар
Натурал пуллар
Танга пуллар
Қоғоз пуллар
Кредит пуллар
Электрон пуллар
4.1. Буюм шаклидаги «натурал пуллар»

Кишилик жамияти ўз тараққиётининг дастлабки даврларидан бошлаб, токи ҳозирги кунгача маҳсулотлар айирбошлашда у ёки бу турдаги пуллардан фойдаланиб келган. Асрлар давомида пул турлари ривожланиб борган ва бугунги кўринишгача етиб келган. Пул турларини қуйидагича таснифлаш мумкин:

Дастлаб кишилар пул ўрнида турли буюм ва нарсалардан умумий эквивалент сифатида фойдаланишган. Бундай буюм ва нарсалар «натурал пуллар» деб юритилади. Масалан, қадимги Юнонистон ва Римда, шунингдек, араб ва ҳинд қабилаларида пул вазифасини ҳайвон бажарган. Тинч Океани ва Африка қитъаси халқларида қимматли чиғаноқлар, Марказий Африкада фил суяги, Қадимги Мисрда-буғдой, Хитойда-тўз, Мўғилистонда–тошчой, Қадимги Шумер давлатида-асал, Қадимги шимол халқларида-мўйна ва мовутдан пул сифатида фойдаланилган. Қадимги Спарта, Карфаген ва Скандинавия халқларида пул вазифасини ҳайвон териси ўтаган.

Шунингдек, пул ўрнида ичимликлар, қуллар, тақинчоқлар ва ипакдан, ҳатто темир омоч ва михдан ҳам фойдаланишган. Каролина оролларида тегирмон тошидек тош пуллар ҳам бўлган.

Аста - секинлик билан муомалага натурал пул сифатида темир, мис, бронза, кумуш ва олтин каби металлар кириб келган. Бу металлардан аввалига уй-рўзғор буюмлари ва қуроллар - болта, пичоқ, жуволдўз, мих, камон ўқининг учи, найза, идишлар ясаганлар. Уларга ҳамма товарларни алмаштираверганлар. Аммо, бора-бора улардан баъзиларигина алоҳида товар яъни пул бўлиб қолган. Немисларда това, Шарқда пичоқ, Мексикада «Т» ҳарфи шаклидаги мис парчаси, Ҳинди-Хитойда йўғон мис чивиқлар, Шимолий Америкада қўрғошин соққачалар, Африкада тақага ўхшаш темир парчаси, Комбоджада темир ромбчалар пул хизматини ўтаган.