Мавзу: Кириш

8.2.Инфляция турлари


Ўрмаловчи, сўзиб юрувчи ва югурувчан инфляция
Инфляция асосан 3 хил бўлади:


Ўрмаловчи, эвида бўладиган инфляция. Бунда нарх- наво секин ўсади ва инфляция суръатлари йилига 1-3% дан 5-10% гача бўлади. Мамлакатда иқтисодий ўсиш давом этади, ишсизлик катта бўлмайди. бундай инфляция, одатда, иқтисодий ривожланган мамлакатларга хосдир. Масалан, 1998 йилда инфляция суръатлари Австрия, Белгия ва Германияда – 1,0%, Испания, Буюк Британия ва АҚШ да – 2%, Грецияда эса 4,8 % ни ташкил этган. Булардан ташқари бу гуруҳга Ғарбий европанинг бошқа мамлакатлари, Канада, Япония, Сингапур, Малайзия, Жанубий Корея, Саудия Арабистони ва бошқалар киради.


Сўзиб юрувчи ёки йўртиб борувчи инфляция. Бунда йиллик инфляция суръатлари 10%дан 100%гача, айрим ҳолларда 200% гача етади. Мамлакатда нарх-наво тезроқ ўса бошлайди, иқтисодий ўсиш суръатлари пасаяди, ишсизлик кўпая боради. Бундай инфляция ривожланаётган мамлакатларга хосдир. Масалан, 2001 йилда Россияда инфляция – 18%ни, Ўзбекистонда эса – 24%ни ташкил этган. 2002 йил Ўзбекистонда инфляция даражаси анча пасайди, унинг ўртача ойлик миқдори 1,6 фоиздан иборат бўлди.


Югурувчан инфляция ёки гиперинфляция. Бу ҳаддан ташқари инфляция бўлиб, унинг йиллик суръатлари 100% дан кўп бўлиб, айрим ҳолларда 1000 % дан ҳам ортади. Нарх-наво шиддат билан ўсади , пул қадри ғоят тез пасаяди, пул топишга бўлган интилиш энг паст даражага келади. Гиперинфляция шароитида корхоналар ва аҳоли нима қилиб бўлса ҳам, қадрли пул бўлган иқтисодий қудратли мамлакатларнинг валюталарини йиға бошлайдилар. Нарх-навони мутлақо тартибга солиб бўлмайди, нархлар ойига 50% атрофида ўсади. Товарларни пул иштирокисиз, бир бирига бевосита алмаштириш, яъни бартер пайдо бўлади. Пул муомаласи издан чиқади.
Гиперинфляция суратлари 1985 йилда Боливияда-38000%, 1990 йилда Никарагауда-8500%, Перуда-8291,5%ни ташкил этган. 1991 йилда СССР парчаланиб кетгандан сўнг, собиқ Иттифоқдош Республикаларда ҳам гиперинфляция рўй берди. Жумладан Ўзбекистонда 1994 йилда инфляция ўз чўққисига чиқиб, 1282%ни ташкил этди.