Mavzu: Kirish darsning maqsadi

Mavzuga oid shakllantiriladigan kompetensiyalar:
a) tayanch kompetensiya(lar): TK1, TK2;
b) fanga oid kompetensiya(lar): FK1.
Dars turi: yangi tushuncha, bilimlarni shakllantiruvchi.
Dars uslubi: an’anaviy.
Dars jihozlari: darslik, tarixshunoslik atamalari lug‘ati, mavzuga oid ilmiy adabiyotlar, slaydlar, bukletlar, tarqatma materiallar, ko‘rgazmali qurollar (audio, video, fotolavhalar, jadvallar) jamlanmasi.

DARS REJASI
№	Darsning tarkibiy qismi (bosqichlari)	Ajratiladigan vaqt (reglament)
1	Tashkiliy qism	5 daqiqa
2	Ma’naviyat daqiqasi
3	O‘tilgan mavzuni takrorlash	5 daqiqa
4	Yangi mavzuni tushuntirish	25 daqiqa
5	Mustahkamlash	5 daqiqa
6	O‘quvchilarni baholash	5 daqiqa
7	Uyga vazifa berish

DARSNING BORISHI:
Tashkiliy qism: O‘quvchilar bilan salomlashib, sinf xonasining darsga tayyorlik darajasini tekshirish, davomatni aniqlash.
Ma’naviyat daqiqasi: O‘quvchilar bilan kunning muhim iqtisodiy, ijtimoiy-siyosiy, ma’naviy-ma’rifiy, axloqiy-tarbiyaviy yangiliklari xususida qisqacha suhbat tashkil etish, ularga nisbatan o‘quvchilarning mustaqil yondashuvini tinglash, bahs-munozara uyushtirish. Yangi mavzu bayoni: Sanoatning rivojlanishi. Bu davrda Buyuk Britaniyada sanoat gurkirab rivojlandi. To‘qimachilik, metallurgiya, mashinasozlik, kon sanoati
yetakchi o ‘rinni egalladi. Mashinalashgan ishlab chiqarish oqibatida 1816-yili Buyuk
Britaniyada mashinalar 150 million odamning qo‘ l mehnatiga teng ishni bajarardi. Vaholanki, bu davrda Buyuk Britaniya aholisi 12 million kishini tashkil etardi.
XIX asrda mashinasozlikda turli xil dastgoh (stanok)larning yaratilishi ishlab chiqarishda inqilobga teng ixtiro b o ‘ldi. Stanoksozlikning rivojlanishi metallni qayta ishlash imkonini berdi. Endilikda bir mashina yordamida boshqa yana bir mashina yaratiladigan bo‘ldi.
Sanoat taraqqiyoti transportning yangi turi paydo bo‘ lishini taqozo etdi. Buning natijasi o‘laroq, 1825-yili Buyuk Britaniyada dunyodagi ilk temiryo‘l qurildi XIX asr insoniyat tarixiga bug‘ mashinalarining qo‘llanilishi asri bo‘ lib kirdi. Mamlakat hayotidagi bu o’zgarishlar Buyuk Britaniyaning ≪dengizlar hukmdori≫ mavqeyini yanada mustahkamladi. Shu davrda qishloq xo‘jaligida ham mashinalar va kimyoviy o‘g‘itlardan
foydalanish boshlandi. Katta-katta sanoat korxonalarini qurish davom etdi. Temiryo‘llar va yirik sanoat korxonalari qurilishi katta mablag‘ talab etardi. Bu esa tijorat banklarining qudratini yanada oshirdi.
Ular endi xalqaro miqyosda ham faoliyat ko‘rsata boshladilar. Mamlakatda sanoat ishlab chiqarishining konsentratsiyalashuvi ro‘y berdi. Jahon tarixida birinchi marta mamlakat iqtisodiyotida yetakchilik qishloq xo‘jaligidan sanoatga o‘tdi. Buyuk Britaniya
dunyoning birinchi sanoatlashgan mamlakatiga aylandi.
Sanoat to‘ ntarishining tugallanishi. XIX asrning 40-yillariga kelib, sanoatning gurkirab rivojlanishi va ilm-fan taraqqiyoti yangi bir hodisa — sanoat to‘ntarishining tugallanishiga olib keldi.
Sanoat to‘ntarishining tugallanishi deyilganda, bir mashina yordamida boshqa mashinaning yaratilishi boshlanganligi tushuniladi. Buyuk Britaniyada bu hodisa XIX asrning 40-yillarida yuz berdi. Sanoatda bug‘ mashinasi asosiy kuch bo‘ lib qoldi. Toshko‘mir yoqilg‘ining eng muhim turiga aylandi.
Parlament islohoti. 1825-yili Buyuk Britaniya parlamenti ish tashlashni taqiqlovchi qonun qabul qildi. Bu qonun ishchilar o‘rtasida keskin norozilik keltirib chiqardi. Natijada, parlament islohoti o ‘tkazish masalasi zaruratga aylandi. Oqibatda, 1832-yili parlament islohoti o‘tkazilib, saylov tartibi o ‘zgartirildi.
Parlament islohoti. 1825-yili Buyuk Britaniya parlamenti ish tashlashni taqiqlovchi qonun qabul qildi. Bu qonun ishchilar o ‘rtasida keskin norozilik keltirib chiqardi. Natijada, parlament islohoti o‘tkazish masalasi zaruratga aylandi. Oqibatda, 1832-yili parlament islohoti o ‘tkazilib, saylov tartibi o ‘zgartirildi
Mustahkamlash: Darsning ushbu qismida o‘quvchilar dars yakunida quyida berilgan topshiriqlar va savollarga javob beradilar:
1. Buyuk Britaniyada sanoat rivojlanishi va uning oqibatlari haqida nimalarni bilib
oldingiz ?
2.” Sanoat to ‘ntarishi tugallandi” degan iboraning mazmunini izohlab bering.