|
Mavzuga oid shakllantiriladigan kompetensiyalar:
a) tayanch kompetensiya(lar): TK1, TK2;
b) fanga oid kompetensiya(lar): FK1.
Dars turi: yangi tushuncha, bilimlarni shakllantiruvchi.
Dars uslubi: an’anaviy.
Dars jihozlari: darslik, tarixshunoslik atamalari lug‘ati, mavzuga oid ilmiy adabiyotlar, slaydlar, bukletlar, tarqatma materiallar, ko‘rgazmali qurollar (audio, video, fotolavhalar, jadvallar) jamlanmasi.
DARS REJASI
|
№
|
Darsning tarkibiy qismi
(bosqichlari)
|
Ajratiladigan vaqt (reglament)
|
1
|
Tashkiliy qism
|
5 daqiqa
|
2
|
Ma’naviyat daqiqasi
|
3
|
O‘tilgan mavzuni takrorlash
|
5 daqiqa
|
4
|
Yangi mavzuni tushuntirish
|
25 daqiqa
|
5
|
Mustahkamlash
|
5 daqiqa
|
6
|
O‘quvchilarni baholash
|
5 daqiqa
|
7
|
Uyga vazifa berish
|
DARSNING BORISHI:
Tashkiliy qism: O‘quvchilar bilan salomlashib, sinf xonasining darsga tayyorlik darajasini tekshirish, davomatni aniqlash.
Ma’naviyat daqiqasi: O‘quvchilar bilan kunning muhim iqtisodiy, ijtimoiy-siyosiy, ma’naviy-ma’rifiy, axloqiy-tarbiyaviy yangiliklari xususida qisqacha suhbat tashkil etish, ularga nisbatan o‘quvchilarning mustaqil yondashuvini tinglash, bahs-munozara uyushtirish. Yangi mavzu bayoni: Afrika xalqlari XIX asrda ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotning turli bosqichida yashardi. Chunonchi, Efiopiya, Misr, Funis, Marokash, Sudan va Madagaskar kabi davlatlarda feodal monarxiya qaror topgan bo‘lsa, ba’zilarida hamon ibtidoiy jamoa tuzumi saqlanib qolgan edi. Qabilalar ko‘chmanchi turmush tarziga ega bo‘lib, ularning kichik-kichik guruhlari o‘zlari uchun qat’iy belgilangan hudud chegarasidagina ovchilik va termachilik bilan hayot kechirardi.
Ular qishloq xo‘jaligini, metallga ishlov berishni va metall ish qurollaridan foydalanishni bilishmasdi.
G‘arbiy Afrikadagi Gana va Mali davlatlari eng qadimgi davlatlar hisoblanardi. Afrikada qishloq xo‘jaligi taraqqiy etgan xalqlar ham yashashardi. Ular, asosan, qahva, yeryong‘oq va kakao yetishtirardi.
Afrika ning bo‘lib olinishi. Katta tabiiy boyliklarga ega b o ‘lgan Afrika Yevropaning kuchli davlatlari e’tib orini tortmay qolmadi. Yevropa davlatlarining bosqinchiligi Afrika xalqlari hayotini keskin o‘zgartirib yubordi. An’anaviy savdo aloqalari uzildi. Mahalliy ishlab chiqarish vayron bo‘ldi. Afrikaliklarni qul qilib sotish XIX asr o‘rtalarigacha davom etdi. Buning natijasida qit’adan millionlab kishilar sotib yuborildi. Portugaliya mustamlakalari bo‘lgan Angola va Mozambik eng muhim qul savdosi bazalari edi.
XIX asrdan boshlab, qit’aning ichkari qismini ham mustamlakaga aylantirish boshlandi. XIX asr oxiriga kelib, qit’a hududining 90 foizi mustamlakachilar qo‘liga o‘tdi. Faqat ikki davlat — Liberiya va Efiopiyagina o‘z mustaqilligini saqlab qola oldi, xolos.
Afrikada mustaqil Liberiya davlati tashkil topishi. Uning tashkil topishi AQSHda qulchilikka qarshi kurash bilan bog‘liq. 1816-yili AQSHda erkinlikka erishgan qora tanli qullarni Afrikaga joylashtirish harakati boshlandi. Natijada , 1821-yili Gvineya qirg‘oqlaridan 13 ming km2 yer maydoni sotib olindi. Janubiy Afrikaning mustamlakaga aylantirilishi. XIX asr boshlarida
Buyuk Britaniya Janubiy Afrikadagi Kap koloniyasini bosib oldi. Koloniya aholisi burlar (bur — dehqon) deb atalardi. Ular fransuz, nemis va gollandlarning avlodlari edi.
Burlar endi u yerdan ko‘chishga majbur bo‘ldilar. Ular yangi joyda ikkita davlat tuzdilar. Ulardan biri ozod Oranj Respublikasi, ikkinchisi esa Fransvaal deb ataldi. Burlar mahalliy aholiga nisbatan o‘ta shafqatsiz munosabatda bo‘ldilar. XIX asr Afrika qit’asini Yevropa davlatlari tomonidan mustamlakaga aylantirish davri bo‘ldi. Asr oxiriga kelib, Afrikani bosib olish, asosan, yakunlandi. O‘z vatanini va mustaqilligini himoya qilgan yuz minglab a frikaliklar mustamlakachilar bilan bo‘lgan tengsiz janglarda halok bo‘ldilar. Mustamlakachilar esa qit’aning tabiiy boyliklarini talash, aholisini shafqatsiz ekspluatatsiya qilish natijasida cheksiz boyliklar orttirib, Yevropani yuksaltirishga hissa qo‘shdilar.
Mustahkamlash: Darsning ushbu qismida o‘quvchilar dars yakunida quyida berilgan topshiriqlar va savollarga javob beradilar:
1. Afrika qit’asi xalqlari ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotda boshqa qit’a xalqlaridan orqada
qolib ketganligi sabablari haqidagi o‘z mulohazalaringizni daftaringizga qayd
eting.
2. Afrika qay tariqa mustamlakaga aylantirildi?
O‘quvchilarni baholash: O‘quvchilar darsdagi ishtirokiga ko‘ra belgilangan baholash mezonlari asosida baholanadilar. Baholar o‘quvchilarning kundalik daftarlarida va sinf jurnalida aks ettiriladi. Darsda faol ishtirok etmagan o‘quvchilar bilan ishlanadi.
Uyga vazifa: o‘quvchilarga uyga vazifa sifatida mazkur mavzuni o‘qib-o‘rganish, qo‘shimcha materiallar izlab topish va tushunchalarini boyitish topshiriq qilib beriladi.
O‘TIBDO‘: _______
Do'stlaringiz bilan baham: |
