Mavzu: kimyoviy muvozanat. Reaksiyaga kirishuvchi moddalar konsentratsiyasining, temperaturaning kimyoviy muvozanatga ta’siri

Kimyokiy muvozanat

• Uncha katta bо‘lmagan stakanchalarda 10 ml dan 0,001i temir (SH) xlorid va kaliy vodorod eritmalarnrn aralashtiring. Bu kaytar reaksiya tenglama-sini va uning muvozonat konstantasi tenglamasini yozing. Olingan eritmani teng qilib tо‘rtga probirkaga bо‘ling. Birinchi probirkaga ozgina konsentrlangan temir (III) xlori eritmasidan, ikkinchisiga konsentrlangan kaliy vodorod eritmasidan, uchinchisiga ega ozgina kaliy xlorid kristallaridan soling, tо‘rtinchi probirkani taqqoslash uchun qoldiring. Probirkalardagi suyuqliklar rangini solishtiring. Rang intevsivligining о‘zgarishiga qarab, temir (SH) vodorod konsentratsiyagining о‘zgarishini, ya’ni muvozanatning siljishini kuzating. Maggalar ta’siri qonuni asosida rangning о‘zgarishini kuzating. Olingan eritmalar suyultirilganda muvozanat siljiydimi?

Kimyoviy muvozanatning siljishiga temperatura о‘zgarishining ta’siri

• a) tajriba uchun bir-bir bilan tutash ikkita idish oling (33-rasm) va azot (IV) oksidi bilan tо‘ldiring. Azot (IV) oksidi polimerlanadi va qaytar reaksiya natijasida muvozanat karor topadi:
• 2NO2 = N204 + 54,39 kJ
• NO2 - tо‘q kо‘nsir gaz . N2O4- och sariq, deyarli rangciz.
• Shuning uchun bu gazlar aralashmasi iaigining о‘zgarishiga qarab, komponetlar koitsgrtiatsiyagining о‘zgarishini, yani muvozanatning tо‘g‘ri yoki teskari reaksiya tomonga siljishi tо‘g‘risida sо‘z yuritish mumkin. Asbobning bir kolbasini issiq suvli stakaiga, ikkinchisidan ega sovuq suvli stakaiga tushiring. Kolbalardagi gazlar aralashmasining iaigining о‘zgarnshrni kuzating. Har bir kolbadagi muvozarat qaysi tomoiga giljiydi? Kolbalarni stakailardan chiqaring. Bu holda gazlarning iaigi qanday о‘zsanadi? Le-Shatele prnitsipi asosida kuzatilgan hodisalarni izohlang. Mis qirindisiga nitrat kislota ta’sir etsirib N02 olish reaksiya tenglamasini yozing.

b) Kraxmalga yod ta’sir ettirilganda kо‘k raigli murakkab tarkibli barqaror modda hosil bо‘ladi. Bu ekzotermik (issiklik ajralishi bilan sodir bо‘ladi) reaksiyaidr. Sistemaning muvozanatini shartli ravishda kuyidagi tenglama bilan ifodalash mumkin:

• b) Kraxmalga yod ta’sir ettirilganda kо‘k raigli murakkab tarkibli barqaror modda hosil bо‘ladi. Bu ekzotermik (issiklik ajralishi bilan sodir bо‘ladi) reaksiyaidr. Sistemaning muvozanatini shartli ravishda kuyidagi tenglama bilan ifodalash mumkin:
• Kraxmal + yod = raigli modda + Q
• Ikkita probirkaning xai biniga 2-3 ml dan kraxmal eritmasidan solib, ustiga 2-3 ml dan yodli suv qо‘shing. Kо‘k raigning paydi bо‘lishiga ahamiyat bering. Probirkalardan birini qizdiring. Qizdirilganda eritma raigining о‘zgarishi (yoki butunlay yо‘qolishini) Le-Shatele prinsipi asosida tushuntirib bering.