Mavzu: kichik makatab yoShidagi bolalarda shaxslararo munosabatlar dinamikasi psixologik diagnostikasi va korreksiyaSI

Mavzuning  ishlanganlik  darajasi.  Ta‘lim  jarayonining  ko‗plab  metodlari,  shakllari,  vositalari 

mavjud  bo‗lib,  ulardan  omilkorlik  bilan  foydalanish  to‗g‗risida  jahon  psixologiyasida  ko‗plab 

yondashuvlar, konsepsiyalar, nazariyalar yaratilgan. Insonni aqliy rivojlantirish masalasi kishilik 

jamiyati taraqqiyotining barcha bosqichlarida mutafakkirlar hamda faylasuf, tarixchi, psixolog va 

pedagog olimlarning  diqqat  markazida bo‗lib kelgan.  Buni,  birinchi  navbatda, Sharq allomalari 

tomonidan  yaratilgan  ilmiy-axloqiy  asarlarda  ko‗rish  mumkin.  Qomusiy  olimlar  –  Abu  Nasr 

Forobiy, Abu Rayhon Beruniy, Abu Ali ibn Sino, Kaykovus, Mahmud Qoshg‗ariy, Yusuf Xos 

Hojib, Alisher Navoiy, Abdulla Avloniy  va boshqalarning barkamol insonning aqliy  tarbiyasida 

ilm-fanning  o‗rni  haqidagi  qarashlari  bugungi  kunda  ham  o‗z  dolzarbligini  yo‗qotgan  emas.    

Ilmiy  adabiyotlarning  kompleks  o‗rganilishi  va  tahlil  etilishi  shuni  ko‗rsatmoqdaki,  mazkur 

muammo  jahon  psixologiya  fanida  XX  asr  boshlaridan  o‗rganilib  kelinmoqda.  Muammo 

masalalari,  ayniqsa  G‗arb  psixologiyasida  ayrim  olimlar  tomonidan  chuqur  o‗rganilgan,  biroq, 

O‗zbekiston uchun uning zaruriy, nozik jabhasi  ob‘ekt sifatida kam tadqiq etilgan.Shuningdek, 

G.Yu.Ayzenk,    L.S.  Vigotskiy,  M.G.Davletshin,  D.  Dyui,  V.M,Karimova,  A.N.Markova, 

V.S.Merlin,  L.M.Mitina,  R.S.Nemov,  A.Palmar,  V.V.Pospeev,  E.G‗oziev,    A.A.Rean, 

I.Ye.Rogov,  S.L.Rubinshteyn,  Fridman  kabi  olimlarning  tadqiqotlarida  o‗quvchilarning  aqliy 

rivojlanishini  tashkil  etishning  ijtimoiy-psixologik  mohiyati  asoslab  berilgan.            J.Piaje, 

V.Shtern  va  boshqalar  intellekt  hayotning  turli  sharoitlariga  biopsixologik  moslashishdir,  deb 

qaraydilar.  J.Piaje  tadqiqotlarida  bola  intellekti  sifat  jihatidan  farq  qiluvchi  2  bosqichni  o‗z 

ichiga oladi. Birinchisi nutqda o‗z ifodasini topsa, ikkinchi bosqichda intellekt o‗ziga xos aqliy 

operatsiyalarni  amalga  oshiradi,  bu  uning  mohiyatini  o‗zida  ifoda  etadi.  J.Piajening  asarlarida 

intellektning  rivojlanish  dinamikasi,  uning  psixologik  asoslari  yaqqol  namoyon  bo‗ladi.  Uning 

asosiy  tadqiqotlari  ―Bola  nutqi  va  tafakkuri‖  (1923),  ―Bolada  intellektni  tug‗ilishi‖  (1936), 

―Bolada  hukm  va  xulosa  chiqarish‖  (1936),    ―Intellekt  psixologiyasi‖  (1946)  va  boshqa 

asarlarida o‗z ifodasini topgan.     Rus psixologiyasida intellektning   yaxlitligi  va uning shaxs 

bilan  bog‗liqligi  tomonidan  yondashiladi.  Xususan,  rus  psixologlaridan  L.S.Vigotskiy, 

P.P.Blonskiy  A.A.Smirnov,  B.G.Ananev,  D.B.Elkonin,  P.Ya.Galperin  va  ularning  shogirdlari 

---

 

5 

turli  yoshdagi  odamlar  intellektini  diagnostika  qilish,  rivojlanish  dinamikasi  va  psixologik 

jihatlarini  o‗rganishga  xarakat  qilganlar.      O‗zbekiston    Respublikasida    intellekt    yosh 

davrlarining o‗ziga xos jihatlari borasida M.Vohidov, M.Davletshin, E.G‗oziev va boshqalar olib 

borgan ilmiy-psixologik ishlarda ko‗zga tashlanadi, ammo o‗quvchi intellektining diagnostikasi, 

uni rivojlanish xususiyatlari  o‗ziga xosligi  juda kam o‗rganilgan.