Мавзу. Кейнс таълимоти ва кейнсчилик

Пул массаси ва иқтисодий циклар

• М. Фридмен, Анна Шварц билан бирга ёзган «Қўшма Штатларнинг монетар тарихи (1867–1960 йил)» асарида катта ҳажмдаги материаллар ёрдамида пул массасининг кучайиши билан иқтисодий цикл фазалари ўртасида боғлиқлик борлигини кўрсатиб берди.
• Пул таклифи ўсиши унинг «арзонлашувига» олиб келади (фоиз ставкаси пасаяди). Кредит олиш фойдали ҳисобланади, инвестицион товарларга бўлган талаб кенгаяди. Капитал қўйилмасининг ортиши билан ялпи ички маҳсулот кўпайиб боради, иш билан бандлик ҳам ошади.
• .Пулнинг айланиши ва маҳсулотлар миқдори доимий бўлганда пул таклифининг ўзгариши баҳога тўғри таъсир кўрсатади: пул таклифи кучайганда унинг харид қобилияти пасаяди, яъни баҳо ошади. Агар пул таклифининг кўпайиши ЯИМ кўпайиши билан бирга олиб борилса, баҳолар ошмайди.
• Монетаристлар пулнинг бош функцияси – иқтисодий ривожланишнинг молиявий асоси ва муҳим ҳаракатлантирувчи кучи бўлиб хизмат қилади деган қоидага асосланади.
• Пул дастакларидан ниҳоятда эҳтиёткорлик билан фойдаланиш керак. Пул массаси билан иқтисодий ўсиш ўртасида мувозанат бўлиши зарур. Шу боис, М. Фридмен монетар қоидаларни қонун йўли билан белгилаш таклифи билан чиқди, унга кўра реал ялпи ички маҳсулотнинг ўсиши бир йилда 3 фоизни ташкил этганда (АҚШ учун) пул массасининг ўртача ўсиш суръати 3-5 фоиз миқдорида белгиланиши лозим. Бу иқтисодиётда фаолликни келтириб чиқаради. Агар пул таклифининг кўпайиши йилига 3-5 фоиздан ошиб кетса, инфляциянинг кучайишига олиб келади, агар пулнинг кўпайиши 3–5 фоиздан паст бўлса ЯИМ ўсиши пасаяди.

Монетар концепциясининг кейнсчиликдан фарқи.

• Ж.М.Кейнс даромадларнинг харажатларга миқдорий боғлиқлигини асослаб берди, М.Фридмен эса даромадларнинг пулга боғлиқлигини кўрсатиб берди.

Кейнс	Фридмен
Давлатнинг бозор хўжалигига аралашуви зарур	Бозор ўзини ўзи тартиблашга қодир
Иш билан бандлик ялпи талабга боғлиқ	Иқтисодиёт ўзи ишлаб чиқариш ва иш билан бандлик даражасини ўрнатади
Пул массаси ишлаб чиқаришга нисбатан холис (ёмон ҳам, яхши ҳам таъсир этмайди)	Пул массаси – баҳоларнинг ўсиши ва конъюнктуранинг ўзгариши сабабчисидир
Асосий муаммо - ишсизлик	Асосий муаммо – инфляция
Ўзгарувчан пул сиёсати лозим	Барқарор пул сиёсати зарур
Бюджет камомади – талабни рағбатлантириш воситаси	Бюджет камомади – инфляция сабабчиси