Mavzu: Kasbiy psixologiyaning ilmiy tadqiqot metodlari

Kasbiy psixologiyaning predmeti – shaxsning kasbiy shakllanish mexanizmi, qonuniyatlari hamda psixologik xususiyatlarini o‘rganishdir.

Bundan kelib chiqqan holda kasbiy psixologiya – bu shaxsda kasbiy maqsadlarni tanlash, kasb egallash, mutaxassisning kasbiy rivojlanishiga doir qonuniyatlarni, shuningdek, shaxsning mehnatga layoqatlilik darajalarini o‘rganuvchi psixologiya fanining sohalaridan biridir, – deb aytish mumkin.

Kasbiy psixologiyaning ob’ekti – shaxsning kasb bilan hamkorligi yoki o‘zaro bog‘liqligidan iborat. Kasbiy psixologiya psixologiya fanining mustaqil sohasi bo‘lib, u o‘zining tadqiqot predmeti va ob’ektiga ega. Shu jihatdan aynan u mehnat psixologiyasi, muhandislik psixologiyasi, yosh davrlari psixologiyasi va pedagogik psixologiya fanlarining ob’ekti va predmetidan farqlanadi.

Mehnat psixologiyasi-inson psixik faoliyatining takomillashishi va qonuniyatlarini o‘rganuvchi psixologiya sohasi bo‘lib, u mehnat jarayonida shaxsdagi jarayon, holatlar va xususiyatlarni o‘rganadi. Mehnat psixologiyasi vazifalariga psixologiyaning mehnat faoliyatini psixologik muammolarini, mehnat unumdorligini orttirishning psixologik shart-sharoitlari, mehnat va dam olish rejimi, mehnat turlarini psixologik tahlil qilish, kadrlarni ularning individual psixologik xususiyatlariga qarab tanlash hamda joy-joyiga qo‘yish, ishlab chiqarish avariyasi va travmasining psixologik sabablari kabi masalalar kiradi.

Psixologiya fanida tashqi olam sir-sinoatlari, ma’lum bir odamning ichki ruhiy dunyosini o‘rganish, turli-tuman psixik hodisalar va har bir shaxsga xos bo‘lgan individual xususiyatlarni aniqlash, ruhiyat ilmiga yanada chuqurroq kirib borish maqsadida bir qator ilmiy tadqiqot metodlari qo‘llaniladi.

Odam psixikasini tadqiq qilish metodlarining turlicha tasnifi mavjud bo‘lib, rus psixologi B.G.Ananyev ilmiy tadqiqot metodlarini tasniflash uchun ularni 4ta guruhga ajratadi:

 I guruh – tashkiliy metodlar:

– qiyoslash metodi(turli guruh vakillarini yoshga, jinsga, faoliyat turiga yoki boshqa jihatlariga ko‘ra solishtirib ko‘rish);

– longityud metodi(bir necha kishilarni uzoq vaqt davomiy tarzda tadqiq etish);

– kompleks(har tomonlama o‘rganish) metod(tadqiqotlarda bir necha soha vakillari ishtirok etadilar M: biologiya, psixologiya, sotsiologiya);

 II guruh – empirik metodlar:

– kuzatish va o‘z-o‘zini kuzatish;

– tajriba metodlari (tabiiy va laboratoriya tajribalari, shakllantiruvchi va rivojlantiruvchi tajribalar);

– psixodiagnostik metodlar (testlar, anketalar yoki so‘rovnomalar, suhbat, intervyu, sotsiometriya);

– faoliyat natijalarini tahlil qilish metodi;

– biografiya metodi.

III guruh – olingan natijalarni qayta ishlash metodlari:

miqdor(statistik) va sifat tahlilini o‘tkazish.

IV guruh – sharhlash metodlari.