|
Mavzu: Hayot faoliyatiga ta’sir etuvchi havflar va ularning oldini olish choralari
Xavfsizlikni ta'minlash usullari, ta`riflari
Inson o`z mehnat faoliyati jarayonida boladigan fazo - ish joyi deb ataladi (gomosfera). Xavf mavjud yoki vaqti – vaqti bilan paydo boladigan fazoni noksosfera deyiladi. Xavfsizlikni taininlashga quyidagi 3 xil usullar orqali erishiladi:
Xavfsizlikni ta'minlovchi vositalarga, jamoa (kollektiv) va shaxsiy himoya vositalari kiradi. (JXV va SHXV). Ular o`z yolida xavflarning turiga, tuzilishiga, ishlatish sohasiga nisbatan guruhlarga bolinadi.
Hayotiy faoliyat xavfsizligini ta'minlash asoslari.
Xavfsizlikning umumiy nazariyasining tuzilishida tamoyil (prinsip)lar va usullar ko`rilayotgan bilim sohasida aloqalar to`g`risida tola tasavvur qilishda metodologiya ahamiyatga ega.
Asos (negiz, prinsip) - bu fikr, g`oya, maqsad (asosiy holatdir).
Usul - bu eng umumiy qonuniyatlarni bilish orqali maqsadga erishish yoli.
Xavfsizlikni ta`minlash asoslari va usullari mantiq va dialektikaga xos umumiy usullarga tegishli bo`lmay, maxsus va ayrim usullardan hisoblanadi. Usullar va asoslar o`zaro bogiqdir.
Xavfsizlikni ta'minlash choralari - bu usullarni va asoslarni amaliy, tashkiliy, moddiy gavdalantirib amalga oshirishdir.
Asoslar, usullar, choralar - bu xavfsizlikni ta`min tishdagi mantiqiy pog`onaIardir. Ularni tanlab olish faolivatning aniq sharoitlariga, xavfning darajasiga va boshqa mezonlarga bog`liq.
Xavfsizlikni ta'minlash yo`llari
Xavfsizlikni ta'minlash tamoyillari ko`p. Ularni belgilarga qarab bir necha klasslarga ajratish mumkin. Masalan: yo`llantiruvchi, texnik, tashkiliy, boshqaruv.
1. Yo`naltiruvchi:
1) Operatorning faolligi; 2) Faoliyatning muruvvatlash (odamiyligi, muruvvatliligi); 3) Tuzulishning tartibsizlanishi (destruksiya); 4) Operatorni almashtirish; 5) Turkumlashlar (klassifikatsiya); 6) Xavflarni yo`qotish; 7) Tartiblash (sistemalash); 8) Xavfni kamaytirish.
2.Texnik:
1) Blokirovkalash; 2) Vakuumlash; 3) Zichlash (germatizatsiya);
4) Masofa bilan himoyalash; 5) Mahkamlash - puxtalash; 6) To`siqlar orqali (ekranlash); 7) ojiz zveno qollash; 8) Siqilgan havo qo`llash; 9) harakatlarni sekinlashtirish.
3. Tashkiliv
1) Vaqt bilan himoyalash; 2) Axborot (maiumotlar);
3) Zaxiralash; 4) Mos kelmaslik: 5) Me'yorlash; 6) Xodimlar tanlash; 7) Ergonomiklik.
4. Boshqaruv:
1) Moslik (adekvatnost); 2) Nazorat; 3) Qarshi aloqa; 4) Javobgarlik; 5) Rejalilik; 6) Rag`batlantirishlar; 7) Samaradorlik; 8) Boshqarish.
Xavfsizlikni ta'minlash usullari, ta`riflari
Inson o`z mehnat faoliyati jarayonida boladigan fazo - ish joyi deb ataladi (gomosfera). Xavf mavjud yoki vaqti – vaqti bilan paydo boladigan fazoni noksosfera deyiladi. Xavfsizlikni taininlashga quyidagi 3 xil usullar orqali erishiladi:
A) Gomosfera va noksosferani fazoviy va vaqtiy ma'noda ajratib qo`yish, buni hal qilish uchun masofadan boshqarish, avtomatlashtirish, robotlashlirish vositalari yordamidan foydalaniladi.
B) Xavflarni yuqotish yoli bilan noksosferani me'yorlashtirish. Bu usulga ishchilarning shovqin, gaz, changdan, jarohatlanishdan saqlovchi shaxsiy va kollektiv himoya vositalari qo`llash.
V) Bu usul ishchilarni tegishli muhitga moslashishga, uni himoyalash darajasini ko`tarishga yo`natirilgan har xil vositalar va usullarni o`z ichiga oladi, Kasbiga qarab tanlash, ruhiy ta'sir va (shaxsiy) himoya vositalari qollash. Amalda esa yuqorida aytilgan usullar (kombinatsiyasi) birgalikda qollaniladi.
Xavfsizlikni ta'minlovchi vositalarga, jamoa (kollektiv) va shaxsiy himoya vositalari kiradi. (JXV va SHXV). Ular o`z yolida xavflarning turiga, tuzilishiga, ishlatish sohasiga nisbatan guruhlarga bolinadi.
Hayotiy faoliyat xavfsizligini boshqarishning - uslubiy asoslari
HFX boshqarilishida - inson - muhit sistemasi tushuniladi.
HFXni boshqarish - bu aqlan (atay) obyektni xavfli holatdan, kam xavfli holatga o`tkazish. Bunda iqtisodiy va texnik maqsadga muvofiqlik shartlariga amal qilinadi. HFXning boshqarish sxemasi
Hayot fоliyati хavfsizligining aspеktlarga lоyiq juda ko`p bоshqaruv vоsitalari mavjud. Bular qatоriga хalq оmmasining ma’rifati, kasbni tanlash va o`rganish, оdamlarda intizоm madaniyatini tarbiyalash, bоshqaruvchi shaхslarga ruhiy ta’sir, shaхsiy va jamоa, himоya хamda tехnik vоsitalar kabilar kiradi.
HFXni boshqarishning vazifalari
Boshqarish vazifalari quyidagilardan iborat:
1. Obyekt holatining tahlili va bahosi.
2. Boshqarishning tadbirlari.
3. Boshqariluvchi va boshqaruvchi sistemalarni tashkil qilish.
4. Boshqarishning tashkiliy ishlarini nazorat qilish va tekshirish sistemalarini
yaratish.
5. Tadbirlarning ta'sir qilishini, foydasini aniqlash.
6. Rag`batlantirish.
Do'stlaringiz bilan baham: |
