Mavzu: Jismoniy tarbiya va sportni boshqarish ahamiyati, maqsadi hamda vazifalari mundarija

2.2.O’zbekiston Respublikasi jismoniy tarbiya va sportni rivojlantirish bo’yicha davlat rahbarimizning tashabbuslari

Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev raisligida joriy yilning kuni jismoniy tarbiya va sportni rivojlantirish, xalqaro musobaqalarga tayyorgarlikni kuchaytirish masalalariga bagʻishlangan videoselektor yigʻilishi oʻtkazildi. 

Qayd etilganidek, keyingi yillarda bu borada ham juda koʻp ishlar amalga oshirildi. Sohani boshqarishni takomillashtirish maqsadida Jismoniy tarbiya va sport vazirligi tashkil etildi. 2019-2023-yillarda jismoniy tarbiya va ommaviy sportni rivojlantirish konsepsiyasi tasdiqlandi. Aholining jismoniy tayyorgarligi va salomatligi darajasini belgilovchi “Alpomish” va “Barchinoy” maxsus testlarini oʻtkazish tizimi joriy etildi.
Besh tashabbus hamda “Obod qishloq” va “Obod mahalla” dasturlari doirasida sport obyektlari ishga tushirilib, yoshlar sportga faol jalb etilmoqda. Olimpiya oʻyinlari, jahon va Osiyo chempionatlari gʻolibi boʻlgan 204 nafar sportchi tuman va shaharlarga biriktirildi, ayrimlarining sport maktablari ochildi.
Yurtimiz vakillari oʻtgan yilgi Osiyo oʻyinlarida jami 70 ta, jumladan, 21 ta oltin, 24 ta kumush va 25 ta bronza medalini qoʻlga kiritib, umumjamoa hisobida 5-oʻrinni egallagan edi.
Joriy yilning oʻtgan davrida esa xalqaro musobaqalarda jami 442 ta, jumladan 145 ta oltin, 134 ta kumush va 163 ta bronza medali qoʻlga kiritildi.
Yigʻilishda bundan keyingi musobaqalarga puxta tayyorgarlik koʻrish, buning uchun joylarda zarur sharoit yaratish masalalari muhokama etildi.
2020-yilda Tokioda boʻlib oʻtadigan XXXII yozgi Olimpiya oʻyinlariga tayyorgarlik ahvoli qoniqarli emasligi, qator sport federatsiyalari va hokimliklar yuqori natijalarni taʼminlaydigan sportchilarga sharoit yaratishga yetarlicha eʼtibor bermayotgani tanqid qilindi.
Milliy Olimpiya qoʻmitasi, Jismoniy tarbiya va sport vazirligiga saralab olingan sportchilarning yaqin oylarda oʻtkaziladigan xalqaro musobaqalarda yuqori oʻrin egallab, Olimpiadaga litsenziyani qoʻlga kiritishlari uchun yanada keng shart-sharoit yaratish boʻyicha koʻrsatmalar berildi.
Albatta, moddiy-texnik baza muhim. Lekin natijani iqtidorli sportchi taʼminlaydi. Bunday yoshlarni topish uchun esa kuchli seleksiya tizimi zarur.
Ammo joylarda tashkil etilayotgan musobaqalar soni va saviyasi hozircha talabga javob bermaydi. Misol uchun, Andijon, Buxoro, Navoiy, Namangan, Toshkent, Xorazm, Fargʻona hamda Qashqadaryo viloyatlaridagi 131 ta shahar va tumanda joriy yilgi musobaqalarni moliyalashtirishga mahalliy byudjetdan mablagʻ ajratilmagan. Yoki respublika miqyosida oʻtkazilgan 230 ta musobaqada ayrim shahar va viloyat jamoalari umuman ishtirok etmagan. Bu milliy terma jamoalar tarkibiga mahoratli sportchilarni saralab olishga salbiy taʼsir koʻrsatmoqda.
Shu bois yigʻilishda har bir hududdagi sport muassasalarini xatlovdan oʻtkazib, sport zaxirasini shakllantirish, seleksiya va iqtidorli sportchilarni tanlab olish tizimini yoʻlga qoʻyish kerakligi taʼkidlandi.
Maʼlumki, sportchilarning tez tiklanib olishlari uchun farmakologik koʻmak zarur. Lekin, yurtimizda sport farmakologiyasi boʻyicha rivojlangan davlatlar tajribasini oʻrganish, yangi dori vositalarini yaratish yuzasidan ilmiy izlanishlar olib borilmagan. Bu sohada malakali mutaxassislar ham yoʻq. Koʻpchilik atletlar doping boʻlmagan qanday moddalardan foydalanish mumkinligini bilmaydi.
Sport federatsiyalarining birortasida ham terma jamoa aʼzolarining musobaqaga tayyorgarligi va tiklanish jarayonini monitoring qilish boʻyicha kompleks laboratoriya mavjud emas.
Shulardan kelib chiqib, tegishli vazirliklarga sport farmakologiyasini rivojlantirish, sport federatsiyalarida ilmiy-kompleks laboratoriyalar tashkil etish boʻyicha qaror loyihasi ishlab chiqish vazifasi qoʻyildi.
Xorijiy davlatlar tajribasi asosida Olimpiya oʻyinlariga tayyorgarlik koʻrish boʻyicha yagona markaz barpo etish taklifi ilgari surildi.
Jismoniy tarbiya va sport boʻyicha mutaxassislarni ilmiy-metodik taʼminlash, qayta tayyorlash va malakasini oshirish markazi hamda Respublika sport tibbiyoti markazi faoliyatini takomillashtirish, bu boradagi oʻquv dasturlari va metodologiyani yangilash, sportchilarning tayyorgarlik jarayoniga innovatsion texnologiyalarni joriy etish boʻyicha topshiriqlar berildi.
Videselektorda aholini, ayniqsa, yoshlarni ommaviy sportga keng jalb etish masalalariga alohida eʼtibor qaratildi.
Bunda, avvalo, umumtaʼlim maktablaridagi sharoit, muhit katta oʻrin tutadi. Lekin maktablarda oʻquvchilar jamoaviy sport oʻyinlariga toʻliq jalb etilmayapti. 2 mingdan ziyod maktabda sport zallari yoʻq, 3 mingdan ortigʻida esa taʼmirtalab.
Sportga ixtisoslashgan maktab-internatlarda ham kamchiliklar bor. Masalan, Tayloq, Jizzax, Buxoro, Uchqoʻrgʻon, Denov tumanlari, Namangan, Qarshi va Andijon shaharlaridagi shunday maktablarda sport zali, yotoqxona, oʻquv binolari yetishmaydi.
Bolalar-oʻsmirlar, Olimpiya zaxiralari va oliy sport mahorati maktablari trenerlarining oylik ish haqi umumtaʼlim maktablarining jismoniy tarbiya oʻqituvchilariga nisbatan deyarli 2 barobar past. Oʻz navbatida, trenerlarning 51 foizi oʻrta maxsus maʼlumotga ega, 2 mingdan ortiq oliy maʼlumotli murabbiylarga ehtiyoj mavjud.
Oliy taʼlim muassasalaridagi sport inshootlari talabalarning qariyb 50 foizini qamrab olish imkoniyatiga ega boʻlsa-da, amalda 21 foiz talaba-yoshlar sport tadbirlariga qatnashmoqda.
Umuman olganda, mamlakatimiz boʻyicha 12 mingdan ortiq sport inshooti mavjud boʻlsa, ularning bir kunlik quvvati qariyb 1,5 million kishini tashkil etadi. Yaʼni, aholiga nisbatan sport inshootlari bilan taʼminlanish darajasi 4,5 foizdan oshmaydi. Xususan, bu koʻrsatkich Samarqand viloyatida 3,4 foiz, Surxondaryo viloyatida 3,5, Andijon viloyatida 3,7 foizdir.
Bunday ahvolda sportni qanday qilib ommalashtirish mumkin, deya savol qoʻydi Prezident.
Yigʻilishda shu kabi muammolarni bosqichma-bosqich bartaraf etish, buning uchun zarur mablagʻ va resurslar yoʻnaltirish masalalari muhokama qilindi.
Umumtaʼlim muassasalarida sport obyektlari qurish va taʼmirlash, ularni zamonaviy sport anjomlari bilan jihozlash, ixtisoslashgan maktab-internatlarning moddiy-texnik bazasini mustahkamlash chora-tadbirlari belgilandi.
Maktab oʻquvchilari oʻrtasida sport musobaqalari va jismoniy tarbiya fanidan olimpiada tashkil qilib, ularda gʻolib boʻlganlarni oliy taʼlim muassasalariga kvotadan tashqari imtiyozli asosda qabul qilish hamda ularga sport toifasi berish masalasi koʻrib chiqildi. Shuningdek, bunday yoshlarni tayyorlagan jismoniy tarbiya oʻqituvchilari ish haqiga qoʻshimcha ustama, yuqori toifa va unvonlar berish taklif etildi.Soha uchun kadrlar tayyorlash qamrovini kengaytirish, intensiv malaka oshirish platformasini yoʻlga qoʻyish, murabbiylarga talab yuqori boʻlgan yoʻnalishlar boʻyicha maxsus sirtqi boʻlimlar tashkil qilish yuzasidan tavsiyalar berildi.
XULOSA.
O’zbekiston Respublikasi mustaqillikka erishgandan keyingi yillarda xukumatimiz sportni rivojlantirish va uni ommaviyligini oshirish to’g’risida katta g’amxo’rlik qilmoqda.
Bu borada sport taraqqiyotining bugungi bosqichida biz shunday xususiyatlarni ko’ramizki, ular sportchini tayyorlash jarayoniga jiddiy ta’sir ko’rsatadilar va trener bilan sportchi oldiga yangidan-yangi murakkab vazifa va topshiriqlarni qo’yadilar bu vazifa va topshiriqlarni esa, o’z navbatida, mashq jarayonini tashkil qilshning eng munosib shakl va usullarini izlab topishga majbur etadi:
Mamlakatimizda davlat siyosati darajasiga ko‘tarilgan sport harakatining asosiy maqsadi yurtimiz yoshlarini jismoniy kamoloti va jahon sporti maydonida o‘z o‘rnini topishini nazarda tutadi. Mamlakat Prezidenti va hukumatimizning sohaga oid qator qarorlari, farmonlari, farmoyishlari esa fikrimizning dali lidir. Ularda sport turlari bilan maqsadli shug‘ullanishni hatto maktabgacha yoshdagi bolalar ta’lim muassasalaridan boshlash lozimligi ta’kidlanib, ularning ijrosi asosli ravishda qattiq nazoratga olingan.
Sport ko’ngilxushlik va muxlislik bilan birgalikda sog’lomlashtirish vazifasini bajaradi, uning sog’lomlash-tirish turlari, dam olish, jo’shqin xordiq chiqarishga qaratilgan bo’lib, sog’lom hayotning asosi bo’lib, hisoblanadi.