Мавзу: Жисмоний тарбияда таълим жараёнининг тузилиши

Р умум- дарснинг умумий зичлиги 

---

20 
Т- фойдали фаолият учун (машгулотга тугридан-тугри дахлдор 
харакатлар учун) сарф килинадиган вакт, бунга машкларни бажариш, уларни 
бажаргандан кейин булганча дам олиш, укитувчининг курсатиши ва айтиб 
беришини тахлил килиш киради;
Ту- дарс жадвали буйича белгиланган умумий вакт 
Тўлақонли жисмоний дарсининг умумий зичлиги 100% га яқин бўлиши 
лозим. Умумий зичликни камайишига қуйидагилар сабаб бўлиши мумкин: 
- ўзини окдамайдиган дарсдаги бесамарв акт (дарсни кеч бошланиши, 
машғулот жойини, жиҳозларни тайёр эмаслигидан ўқувчиларни навбат 
кугиши ва бошкалар орқали содир бўладиган ўкувчиларни бўш қолишидан; 
- ўқитувчини дарсга тайёр эмаслиги, дарсни ташкилланиши ва 
мазмунини ўйламаслик орқасидан содир бўладиган паузалар; 
- дарсда ўқувчилар учун ортикча ва самараси оз бўлган сўзлар-орқали 
бериладиган ахборот; 
- 
шуғулланувчилар 
интизомини 
коникарсизлиги, 
буйруқ 
ва 
кўрсатмаларни кўп маротабалаб такрорлашлар, ўкувчиларга бериладиган 
огоҳлантиришлар, 
такрорий 
тушунтиришлар 
вактдан 
норационал 
фойдаланишга сабаб бўлади ва ҳ.к.лар. 
Дарснинг мотор зичлиги (МЗ) — бу дарснинг умумий давомийлигига 
нисбатан ўқувчиларнинг дарсда айнан ҳаракат фаолиятининг активлиги учун 
сарфланган соф вақтидир. 
Мотор зичликни аниқлашда машқларни бажариш учун сарфланган соф 
вақт (1ев) ҳисобланади. 1ев 100% кўпайтирилиб, дарснинг умумий вақтига 
(гумум) бўлинади. 
 
МЗ = Тм х 100/Ту 
Мотор зичлик дарс жараёнида доимо ўзгаради. Бундай ўзгаришларнинг 
шартлигини дарсда қўлланилаётган жисмоний машқларнинг мазмуниии 
турли-туманлиги, улардан фойдаланиш жойи ва қўлланилаётган усулиятлар 

---

21 
билан изоҳлаш мумкин. Дарснинг МЗ нинг кўрсатгичларини ўзгариши 
дарснинг типига ҳам боғлиқ. Ҳаракат техникасини такомиллаштириш ва 
жисмоний сифатларни ривожлантириш дарсларида МЗ 70-80% гача 
кўтарилиши мумкин. Авдий фаолият кўпроқ аралашган, ҳаракат фаолиятини 
ўзлаштириш дарсларида эса 50% гача пасайиб кетиши мумкин. 
МЗ ни аҳамияти муҳимлигини эътироф этишимизга қарамай у ҳеч 
қачон 100% бўлиши мумкин эмас, акс ҳолда дарсни материалини 
тушинтириш, содир бўладиган хатолар, улар устида фикр юритишга вақт 
колмаган бўлар эди. Бу ўз навбатида ўкув ишларининг сифати. 
самарадорлигига салбий таъсир кўрсатган бўлар эди.