Мавзу: Жисмоний машқларга қаратиш

Гимнастика — ўйинлар, спорт, туризм қатори у хам жисмоний тарбия 
воситасидир. Асосий вазифаси турли ҳаётий фаолият учун умумий жисмоний 
тайёргарликни йўлга қўйиш воситасидир. Бундан ташқари, ўзининг 
гавдасини тута билиши ёки тананинг аъзолари ҳаракатини бошқара олиши, 
танадаги жисмоний камчиликларни тўғрилашдек махсус вазифаларни хам 
хал кила олади. Ҳозирги кунда жаҳон халқлари гимнастикаси тизимини 
танқидий ўрганилиб, кераксизларини улоқтириб, фойдали томонини ўзида 
илмий мужассамлаштирилган ҳолда жисмоний тарбия шароитида ижобий 
фойдаланилмоқда. 
Гимнастикада жисмоний машқларнинг барчаси кўлланилиши мумкин. 

---

Аслида эса куйидаги машқлар кўринишида қўлланилади. 
а) сафланиш ва кайга сафланиш машқлари. Бу машқлар сафланишнинг 
рационал йўллари, гавдани тўғри тутиш, командаларга бўйсуниш, қадди-
қоматни ростлаш ва бошқа вазифаларни ҳал қилади; 
б) асосий жисмоний машклар. Бу машқлар тананинг барча аъзоларига 
умумий ёки айрим ажратиб олинган аъзоларини ривожлантиришда 
фойдаланилади, ҳаракат малакаларининг тез шакилланиши учун қулайлик 
яратади;' 
в) эркин машклар. Бу ном оркали мусика остида бажариладиган 
ҳаракатлар комбинацияси тарзида тузилган машқлар тушунилади. Эркин 
машқлар билан шуғулланувчиларнинг ҳаракатини кузатсак, биз ҳаракатларни 
мусика ритми, темпига тушаётганлигини ёки унинг нафосатли, гўзаллигини 
кўриб, инсон ҳаракатлари заҳирасининг жуда бетакрор эканлигини шоҳиди 
бўламиз; 
г) зарурий ҳаётий-амалий машклар: юриш, югуриш, сакраш, 
улоқтириш, тирмашиб чиқиш, юк кўтариш ва бошқа қатор машқлар. Булар 
жисмоний сифатларни ривожлантиришдаги асосий воситалар саналади; 
д) махсус гимнастика снарядларида бажариладиган машклар, 
перекладинада, брусьяда, конь, хатқада, яккачўпда ва бошқаларда 
бажариладиган машқлар. Улар куч, чаққонлик, бўғинлар ҳаракатчанлиги, 
мускуллар эластикаси, руҳий ва бошқа сифатларни тарбиялайди; 
е) акробатика машклари. кўлда туриш, ёнбош томонга танани букмай 
айланиш, «рандат», «фляг» ва бошқа қатор якка жуфт, гуруҳ бўлиб 
бажариладиган машклар киради. 
Улар асосий зарурий ҳаётий ҳаракат ва кўникма!арни тарбиялайди. 
Спорт маҳоратини оширишда ва умумжисмоний тайёргарлик учун етакчи 
воситадир; 
ж) бадиий гимнастика: рақс тарзидаги, жисмсиз, жисмлар билан 
бажариладиган машқлар бўлиб, ўз ичига юриш, сакраш, эгалувчанлик талаб 
қиладиган қатор машқларни олади ва уларни мусиқа билан қушиб бажариш 

---

тушунилади ва у спортнинг алоҳида тури саналади. 
Гимнастика машклари тизими доимо ривожланиб ва таркиби бойиб 
бормоқда. Илмий тадқиқот ишлари ва кузатишлар айрим машкларнинг 
қайтадан 
тузилаётганлиги, 
янгиланаётганлиги, 
айримлари 
мустаҳкамланаётганлиги ва такомиллашаётганлигини кўрсатмоқда. 
1948 йили бўлиб ўтган собиқ Иттифок гимнастикачилари 
конференциясида гимнастиканинг ҳаётда амалий қўлланишига қараб 
қуйидаги турларга ажратдилар: 
Асосий гимнастика — вазифаси умумжисомний тайёргарликни йўлга 
кўйишдир. Асосий гимнастика машғулотлари ҳар томонлама жисмоний 
қобилиятларни ривожлантириб, спорт маҳоратини оширишга имконият 
яратади. Асосий гимнастикага сафланиш ва кайта сафланиш, умумжисмоний 
машқлар, ҳаётий машклар, акробатика, бадиий гимнастика ва бошқа машқлар 
ҳамда айрим гимнастик жихрзларда бажариладиган машклар киради. 
Гигиеник гимнастика билан шуғулланиш организмнинг саломатлигини 
мустаҳкамлайди. У кишида бардамлик, иш қобилиятини юкори даражада 
бўлишини таъминлайди. Гигиеник гимнастика эрталаб, кундуз куни, оқшом 
ёки уйкудан сўнг ўтказилади. Ёши ўтганларда эрталабки гимнастика яккама-
якка 
ёки гуруҳ булиб ўтказилиши аҳамиятли. Улар организмнинг ҳаракат 
аппарати, юрак томирлари, нафас олиш системаси ва бошка органларнинг 
ишини нормаллаштиради.