Mavzu: Jarohatlar klassifikatsiyasi va ularni davolash metodlari Reja: Kirish

Teri osti qon tomirlarining cho’zilishi va uzilishi. Qon tomirlar uzilganda avval ularning intima va media qavatlari uziladi. Bunda xaqiqiy travmatik anevrizma hosil bo’ladi. Ayrim paytlarda arteriya tomirining yon devori yorilganda chiqqan qon faqat tomir yoniga to’planib keng tarqalmaydi. Shu kichik gematoma devoridagi fibrin qisman gialinizatsiyaga uchragandan so’ng qalbaki travmatik anevrizma hosil bo’ladi. Ular atrofdagi qon tomirlarni siqishi natijasida oyoqlarda shish hosil bo’ladi.

3. Zarba natijasida qon tomiridan chiqqan qon yuqori bosim yordamida atrofidagi to’qimalarni bir – biridan ajratib, yangi bo’shliqni – gematomani hosil qiladi. Gematomaning kattaligi qon bosimi, to’qimaning zichligiga bog’liq. Qon tomirida va gematomada qon bosimi baravarlashmagunicha gematoma o’saveradi.
Belgilar: gematoma yuzasi zichlashgan bo’ladi, katta gematomalarda fluktuatsiya, keyinchalik krepitatsiya seziladi. Punksiyada ignadan qon chiqadi.

Kechishi – ko’pgina holatlarda gematoma so’rilib ketadi va joyida chandiq qoladi. Ayrim paytlarda fibrin gematoma devoriga cho’kib limfa tomirlaridagi teshiklarni yopadi, bunda qonning so’rilishi susayadi va keyinchalik umuman to’xtaydi (qon kistasi). Katta gematomalarda vaqt kechishi bilan petrifikatsiya, katta fibrozli o’smalar yoki yiringli yallig’lanish kuzatiladi.
Davolash – kichik gematomalar odatda issiq muolajalar, qo’zg’atuvchi malham, massaj, aktiv va passiv harakatlar ta’sirida 3 kundan so’ng so’rilib ketadi. Katta qon tomiri yorilganda issiq 5–6 kundan so’ng qo’llanadi. Qon to’planishining oldini olish maqsadida siquvchi bog’lam qo’llanadi.
Sekin so’riladigan gematomalarni punksiya qilish kerak, yordam bermasa ular operativ yo’l bilan davolanadi.
4. Agar to’qimalarga ta’sir etuvchi kuch qiya yo’nalish bo’yicha urilsa, kletchatka qavatlarining o’z o’rnidan ajralishi kuzatiladi, mayda va katta limfa tomirlari uziladi va natijada limfoekstravazat hosil bo’ladi. Ko’pincha bunday shikastlar aponevroz ustida joylashgan yirik tarqoq kletchatkada rivojlanadi. Masalan: tiza bo’g’imi, ko’krak devori, yag’rin, yelka va boshqa sohalarda.
Limfaga qon aralashsa gemolimfoekstravazat hosil bo’ladi. Limfoekstravazatlar chuqur va yuzaki bo’lishi mumkin.
Belgilar: shikast ta’siridan avval og’riq paydo bo’ladi, keyinchalik u susayadi yoki umuman yo’qoladi. Shish asosan tananing past qismida ko’proq kuzatiladi. Yuzaki to’qimalar zichlashmagan bo’ladi. Palpatsiyada yaqqol undulyatsiya kuzatiladi. Shish asta – sekinlik bilan rivojlanadi, bo’shliqda ko’psonli to’qimali cho’ntaklar hosil bo’ladi.

Suyuqlik (limfa) haftalab to’planishi mumkin, chunki yorilgan limfa tomirlarda tromb hosil bo’lishi ancha qiyin kechadi. Punksiya qilinganda sarg’ish yoki qizg’ish suyuqlik chiqadi.
Davolash. Tinch holat limfa oqishini susaytiradi. Tromb hosil bo’lishini tezlashtirish uchun bo’shliqqa 1–2 % spirtli yod eritmasi yuboriladi. Massaj qilish va hayvonni yurgizish mumkin emas. Limfoekstravazat devorini kesib ichiga yod, spirt, spirtda 1 % formalin eritmasi bilan drenaj qo’yish yaxshi natija beradi, ammo bunda infeksiya tushishining xavfi bo’ladi. Infeksiyaning oldini olish maqsadida, limfoekstravazat devori kesilgandan so’ng uning ichi kyuretka bilan qiriladi va teri joyiga bostirilib, qiyshiq igna yordamida ligatura bilan chuqur joylashgan to’qimalarga tikib biriktiriladi. Limfoekstravazat devorining jarohatiga to’liq yoki qisman uzlukli choklar qo’yiladi.