Мавзу: ив-группа бош группачасига умумий характеристика

Karbidlar – uglerodning elektromusbat elementlar bilan birikmalari bo’lib, ular turli usullari bilan olinadi. Karbidlar uch xil bo’ladi. a) kovalent karbidlar, b) ionli karbidlar, v) intermetallik karbidlar.

Uglerodning kislorodli birikmalari uchta: 1) CO (mono), 2) CO₂ – (dioksid), 3) C₃O₂ suboksid.

CO₂ – karbonat angdirid – uglerodning O₂ atmosferasida to’liq yonishidan hosil bo’ladi. Inson organizmida, qonida sodir bo’ladigan sust oksidlanish protsesslarida ham, organik moddalar yonganida ham CO₂ paydo bo’ladi.

Laboratoriyada CO₂, CaCO₃ bilan HClning o’zaro ta’siridan olinadi. Bu reaktsiya Kipp apparatida amalga oshiriladi. Texnikada CO₂ oxaktoshni kuydirib oxak olishda qo’shimcha maxsulot sifatida hosil bo’ladi: CaCO₃  CaO+CO₂

CO₂ rangsiz, salgina mazzali, o’ziga xos xidi bor. Qattiq CO₂ ni quruq muz deb aytiladi. CO₂ odatdagi sharoitda boshqa moddalarni yonishga yordam bermaydi. Lekin aktivmetallarni CO₂ atmosferada yonishi davom ettiradi. 2Mg + CO₂  2MgO + C

Uglerod (II)-oksid CO juda zaxarli, rangsiz, xidsiz gaz. Suvda yomon eriydi, ishqorlar bilan reaktsiyaga kirishmaydi, tuzlar xosil qilmaydi, lekin oksidlanadi.

2CO+O_22CO₂+135 kkal

Bu reaktsiya 1000⁰ da uyiga, 1000⁰ da yuqorida changa siljiydi.

CO+NiOCO₂+Ni

PbCl₂+H₂O+COCO2+Pb+2HCl

Karbonillar qizdirilganida koordinatsion bog’lanish uzilib, CO va metall ajralib chiqadi.

Ni(CO)₄  Ni+4CO

Laboratoriyada CO olish uchun chumoli yoki oksalat kislotaga konts H₂SO₄ ta’sir ettiriladi.

Texnikada CO.ni ko’p miqdorda generator gazi, suv gazi va aralash gaz tarzida olinadi.

a) generator gazi olish uchun ko’mirr havoda chala yondiriladi.

C+CO2CO+41 kkal

b) suv gazi olish uchun cho’g’ holatda ko’mirga suv bug’i yuboriladi.

C+H₂OCO+H₂ - 31 kkal

v) agar cho’g’ holatdagi ko’mirga ham havo, ham suv bug’i yuborilsa, aralash gaz hosil bo’ladi.

Uglerod (IV)-oksid kislotali oksiddir. Soddaning tarkibi 100-96 % NaCO₃ bo’lgan maxsulot soda deb yuritiladi.