Мавзу. Ишлаб чиқариш харажатлари ва фойда

Ўртача умумий харажатлар (ATC) ўртача доимий харажатлар билан (AFC) ўртача ўзгарувчи харажатлар (AVC) йиғиндисига тенг. ATC = AFC + AVC.

• Меъёрий харажатлар – (MC) қўшимча бир бирлик маҳсулот ишлаб чиқариш учун сарфланган харажатлардир.
• Ҳозирги пайтда маҳсулот ишлаб чиқариш учун қилинган харажатларни асосий қисмини хом-ашё материаллар сарфи эгаллайди. 100 бирлик маҳсулот ишлаб чиқариш учун қилинган ҳамма сарф харажатларни АҚШ да 60%, Японияда 57%, Германия, Англияда 54%, Францияда 52%, Италияда 49%, Россияда 50% дан ортиғини хом-ашё ташкил этса, қолганини меҳнат, электр энергия ва ёқилғи сарфлари ҳамда амортизация ташкил этган. Бизнинг республикамизда ҳам харажатлар таркиби шу кўрсаткичлардан унчалик катта фарқ қилмайди. Хулоса қилаб айтиш мумкинки, хом ашё харажатини камайтириш имконияти каттароқдир. Исрофгарчиликка йўл қўймай, ресурслардан тежаб-тергаб фойдаланиш харажатларни камайишига сабаб бўлади.

 

3. Фойданинг мазмуни. Фойда нормаси ва массаси.

• Корхона фойдаси

Корхонанинг барча пул даромадлари ва қилинган сарф-харажатлари ўртасидаги фарқ

• Корхонанинг соф фойдаси

Корхона умумий фойдасидан солиқлар ва бошқа мажбурий тўловлар чиқариб ташлангандан кейин қолган қисми.

Бухгалтерия фойдаси Бухгалтерия фойдаси сотилган маҳсулот учун тушган умумий пул суммасидан ишлаб чиқаришнинг ташқи харажатлари чиқариб ташланиши натижасида ҳосил қилинади. Шу сабабли бухгалтерия фойдаси иқтисодий фойдадан ички харажатлар миқдорига кўпроқдир.

Корхона фойдасининг мутлоқ миқдори унинг массасини ташкил қилади.

• Корхона фойдасининг мутлоқ миқдори унинг массасини ташкил қилади.
• Фойда массасининг ишлаб чиқариш харажатларига нисбатининг фоизда ифодаланиши фойда нормаси дейилади.
• Амалиётда фойда нормасини ҳисоблашнинг икки усулидан фойдаланилади.
• Булар фойданинг жорий сарфларга-корхона харажатларига ёки авансланган маблағларга (асосий ва айланма капитал) нисбатидир.
• Булар қуйидагича аниқланади:
• 1. R'=(P/W)*100
• бу ерда: R' – фойда нормаси; P – фойда массаси; W – иқтисодий ёки ишлаб чиқариш харажатлари;
• 2. R'=(P/Kavans)*100
• бу ерда: R' – фойда нормаси; P – фойда массаси; K avans – корхона авансланган маблағлари ёки асосий ва айланма капиталнинг ўртача йиллик қиймати.
• Фойда нормаси ишлаб чиқарилаётган маҳсулот ҳажмига тўғри мутаносиб ҳамда фойдаланилган авансланган маблағлар қийматига тескари мутаносибдир.