Mavzu: Iqtisodiyotni davlat tomonidan tartibga solishning neokilassik modeli. Reja: kirish

Mavzu: Iqtisodiyotni davlat tomonidan tartibga solishning neokilassik modeli.
REJA:
KIRISH…………………………………………….2
1.Neokilassik rivojlanishning bozor iqtisodiyotidagi o’rni………………………………………………………….5
2.Davlatning iqtisodiy siyosati to’g’risidagi nazarya va konsepsiyalari………………………………………………..9
3.Iqtisodiyotni tartibga solishda monetar nazaryaning neokilassik modeli……………………………………………………………..14
4.Iqtisodiyotni davlat tomonidan tartibga solishning merkantilizim konsepsiyalari…………………………………………………… 19

XULOSA…………………………………………………22

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR…………………24

KIRISH
Neoklassik yoʼnalishdagi iqtisodchilar, asosan, davlatning jamiyatdagi daromadlarni odilona taqsimlash va allokatsion, yaʼni iqtisodiѐtdagi resurslarni samarali joylashtirish maqsadidagi vazifalarini tadqiq qiladilar. Bozor iqtisodiѐtini mikroiqtisodiy tahlil qilish neoklassik modelning tadqiqot obʼekti hisoblanadi. Bunda iqtisodiѐtning alohida isteʼmolchilar va firmalarning oʼzaro aloqadorlikdagi faoliyatining aniq holati oʼrganiladi.Neoklassiklar rivojlangan bozor iqtisodiѐtiga ega boʼlgan mamlakatlarda davlat mulkini uning tasarrufidan chiqarish, uning iqtisodiѐtni tartibga solishini cheklashni talab qiladilar. Аmmo ular umuman iqtisodiѐtni davlat tomonidan tartibga solinishini butunlay inkor etmaydilar. Ularning fikricha, bozorning baho mexanizmi, regulyatori koʼp hollarda resurslarning optimal, samarali ishlatilishini taʼminlaydi. Аmmo baʼzi holatlarda bozor ulardan samarali foydalanishga erishishni taʼminlay olmaydi. Xuddi ana shunday holatlarda davlat allokatsiya (taqsimlash)ni yaxshilab, iqtisodiy resurslardan samarali foydalanishni taʼminlashda ijobiy rolь oʼynashi mumkin ekan.Ushbu neoklassik modelning asosini ratsional kutish nazariyasi tashkil qiladi. Unga koʼra kishilar oʼzlarini ratsional tarzda tutadilar. Ular oʼzlarining pulli manfaatlariga muvofiq keladigan narsalar bilan bogʼliq kutishlarining shakllanishidagi axborotlarni yigʼadilar va ularni oʼrganadilar. Ushbu axborotlarga muvofiq ravishda oʼz haѐtlarini yaxshilashga qaratilgan qarorlar qabul qiladilar. Kutish bozor talabining kengayishiga (yoki qisqarishiga) olib keladi. Bu oʼzgarishlar, oʼz navbatida, tovarlar va xizmatlar baholarining ular hali ishlab chiqarilmasdan va sotilmasidan oldin oʼsishi (yoki pasayishi)ni belgilab beradi.
Ratsional kutish nazariyasi yangi axborotlarning talab va taklif egri chiziqlarida tezda oʼz aksini topishini, shuning uchun ham muvozanat baholari va ishlab chiqarish hajmlarining bozordagi yangi holatlarga, davlat iqtisodiy siѐsatidagi oʼzgarishlarga tezda moslashuvchan boʼlishini ifodalaydi.
Bu oʼzgarishlar mohiyati Paretoning samaradorlik kriteriyalari asosida tushuntirilishi mumkin. Unga koʼra jamiyat biron-bir aʼzosining farovonligi boshqasining turmushini ѐmonlashuvi hisobiga yaxshilanishi mumkin boʼlmaydigan holatni vujudga keltiradigan resurslarning taqsimlanishi optimal hisoblanadi. Аyirboshlash munosabatlariga erkin kirishish imkoniyati bozorda muvozanat holatiga erishishni taʼminlaydi.
Bu muvozanatda mavjud baho darajasida tovarlarga talab miqdori ularning taklifi miqdoriga tenglashadi. Bu shunday holatki, bironta ham subʼekt yangi ayirboshlash operatsiyalari natijasida bir-birlari hisobiga yutuqqa erisha olmaydi. Bunda resurslarning taqsimlanishi optimal boʼladi, chunki iqtisodiѐtda muvozanatlashuv sodir boʼladi. Demak, mukammal bozor resurslarning samarali alokatsiyani (taqsimlanishini) yaxshi taʼminlay olmaydi. Xuddi shu hol neoklassiklar nazarida bozor mexanizmiga davlatning aralashuvi uchun potentsial imkoniyatlar yaratadi.Ushbu oqim tarafdorlari jamoatchilik neʼmatlarini ishlab chiqarishni tashkil etishni davlatning eng muhim iqtisodiy vazifasi deb qaraydilar. Bu neʼmatlarga milliy mudofaa, jamoatchilik tartibotini saqlash, atrof-muhitni nazorat qilish, taʼlim, sogʼliqni saqlash va boshqalar uchun zarur boʼlgan tovar va xizmatlar kiradi. Bunday neʼmatlarni ishlab chiqarish davlat korxonalarida toʼplanishi ѐki ularni isteʼmol qiluvchilardan soliq olish orqali toʼplangan mablagʼlarni xususiy korxonalarga buyurtma berishga, ularni ishlab chiqarishni subsidiyalashtirishga yoʼnaltirilishi mumkin.
Iqtisodiѐtda bozor munosabatlariga bogʼliq boʼlmagan, undan tashqarida boʼlgan atrof-muhitning ѐmonlashuvi bilan bogʼliq munosabatlar ham neoklassiklar nuqtai nazariga koʼra davlat tomonidan tartibga solinishi lozim.
Neoklassik yoʼnalish tarafdorlari kapitalning erkin oqib turishi uchun ham toʼsiqlarni bartaraf etish maqsadida davlatning tartiblash mexanizmi zarur ekanligini taʼkidlaydilar. Ularning nuqtai nazarlariga koʼra davlat kichik biznes, fermer xoʼjaliklari hamda qoʼshma korxonalarni rivojlantirish uchun qulay sharoitlarni yaratish; yangi tashkil topgan firmalarga imtiѐzli kreditlar, subsidiyalar berish, imtiyozli soliq solish, litsenziya, patentlar, iqtisodiy faoliyatning maʼlum turi bilan shugʼullanish uchun mutlaq huquqlar berish; iqtisodiy yakkahokimlikka qarshi kurash mexanizmlari orqali davlat kapitalining erkin harakat qilishi uchun toʼsiqlarni bartaraf qilib iqtisodiѐtda raqobat mexanizmining yaratilishini tartibga soladi.Demak, neoklassiklar davlatning iqtisodiѐtga aralashuvini cheklash tarafdorlari boʼlishlariga qaramasdan, uning maʼlum, yuqorida baѐn etilgan doirada iqtisodiѐtni tartiblash borasidagi faoliyatini asoslab beradilar.