|
Reja: 1.Iqtisodiy tahlilning maxsus usullari 2.Taqqoslash va guruhlash usullari 3.Zanjirli usul va nisbiy miqdorlar
Iqtisodiy tahlilning asosiy usullariga quyidagilar kiradi
taqqoslash
guruhlash
Faktor tahlili
zanjirni almashtirish
Mutloq farq usuli
tuzilmalarni standartlashtirish usullari.
Taqqoslash usuli. Tahlilning eng ko'p qo'llaniladigan usuli bu haqiqiy ma'lumotlarni rejalashtirilgan maqsadlar bilan, o'tgan davr bilan, o'rtacha ko'rsatkichlar bilan, eng yaxshi yutuqlar bilan taqqoslashdir. Taqqoslash uchun mutlaq yoki nisbiy o'zgarishlar aniqlanadi, ular% bilan o'lchanadi. Faqat taqqoslanadigan qiymatlarni solishtirish mumkin.
- haqiqatdagi ko‘rsatkichlarni biznes-reja darajasidagi ko‘rsatkichlar bilan taqqoslash natijasida biznes-rejaning bajarilish darajasi va sifati aniqlanadi;
- joriy yilda amaldagi ko‘rsatkichlarni o‘tgan davr hisoboti bilan taqqoslash natijasida ishlab chiqarishning o‘sish sur’ati aniqlanadi;
- ishlab chiqarishda eng mukammal namunaga ega bo‘lgan korxonaning iqtisodiy modeli bilan taqqoslash.
- korxona ishining yakuni korxona hamda ushbu tarmoqdagi ilg‘or ishchilarning ish natijalari bilan taqqoslash;
- ushbu korxonaning ko‘rsatkichlari tarmoq bo‘yicha aniqlangan o‘rtacha ko‘rsatkichlar bilan taqqoslanadi.
Noyabr oyi uchun mahsulot ishlab chiqarish rejasini bajarilishi
Guruhlash usuli statistik hisobot ma'lumotlarini qandaydir mezon, demografik yoki bo'lim bo'yicha va boshqalar bo'yicha guruhlashdan iborat. Masalan. Universitetning jismoniy tarbiya bilan shug'ullanuvchilar soni to'g'risidagi hisobotida barcha fakultetlar bo'yicha ma'lumotlar asosida umumlashtirilgan umumiy ko'rsatkich bo'ladi, uni qonuniy ravishda boshqa universitetlar bilan taqqoslash mumkin. Lekin, solishtirma og'irlik Jismoniy madaniyat fakultetiga jalb qilinganlar eng muhim hisoblanadi.
U har qanday ijtimoiy-iqtisodiy tekshirishning ajralmas qismi bo‘lib hisoblanadi. Guruhlashtirish, ayniqsa, amaliy jihatdan ishlab chiqarishda keng qo‘llaniladi. Masalan, yuqorida ta’kidlanganidek tovar mahsuloti ishlab chiqarishga ta’sir qiluvchi omillarni guruhlashtirish (mehnat, mehnat vositalari va mehnat predmetlari omillari) misol bo‘ladi Guruhlashtirish yana ushbu bеlgilarga ham harab qo‘lllaniladi. Masalan, tashqi va ichki omillar, ijtimoiy va individual, tahlil qilinayotgan obyеktga bog‘lliq hamda bog’liq bo‘lmagan omillar va hokazo .
Faktor tahlili. O'rganilayotgan sohadagi hodisaning rivojlanishiga ta'sir qiluvchi omillar yoki sabablarni aniqlaydigan usul. Bunday tahlil turli darajadagi sportchilarni tayyorlash xarajatlarini hisoblash metodologiyasini o'rganishda zarur. Ularni tayyorlash uchun siz sport inshootlariga pul sarflashingiz, murabbiylarga, o'quv yig'inlari va musobaqalarga pul to'lashingiz kerak. Bu barcha xarajatlar zarur omillar sifatida ishlaydi. Har bir omilning umumiy xarajatlardagi hajmi va ulushini bilib, siz xarajatlarning umumiy miqdorini aniq hisoblashingiz, mablag'larni tejash yo'llarini ko'rishingiz, malakali sportchilarni tayyorlashni yaxshilash yo'llarini topishingiz mumkin - ya'ni tashkilot samaradorligini oshirish. Sportchilarni tayyorlash uchun xarajatlar ko'rsatkichlari uch xil bo'lishi mumkin:
eksperimental-statistik yoki faktik, ya'ni bir yoki bir guruh tashkilotlarning hisobot ma'lumotlariga asoslangan
ushbu sport turi uchun belgilangan joriy (tayanch) yil standartlari bo'yicha hisoblangan
har bir turdagi xarajatlar bo'yicha o'zgarishlarni hisobga olgan holda dastlabki ikki turdagi ko'rsatkichlar asosida hisoblangan rejalashtirilgan yoki prognoz
Hisob formulasi tarkibiga kirgan o‘tgan yil doirasidagi ayrim olingan miqdoriy ko‘rsatkichlarini aynan shu ko‘rsatkichlarning haqiqatdagi darajasiga ketma-ket almashtiriladi. U yoki bu omilning ta’siri ketma-ket ayirish yo‘li bilan aniqlanadi: ikkinchi hisobdan birinchi hisob ayriladi, uchinchi hisobdan ikkinchi hisob ayriladi va hokazo. Birinchi hisobda hamma ko‘rsatkichlar o‘tgan yil doirasida olinadi, so‘nggi hisobda esa-haqiqatdagi bajarilishi.
Zanjirli bog‘lanish usuli
Mutloq farq usuli (determinallashgan omillar) Bu usulning mohiyati quyidagidan iborat: miqdor omilida bo‘lgan farqni ko‘paytiriladi sifat omilini o‘tgan yildagi darajasiga. sifat omilida bo‘lgan farqni ko‘paytiriladi miqdor omilini hisobot yilidagi darajasiga.
Mutlaq va nisbiy miqdorlar
Mutlaq miqdorlar orqali iqtisodiy ko‘rsatkichlarning umumiy hajmi aniqlanadi. Nisbiy ko‘rsatkichlar esa biznes-rejaning bajarish darajasini va ishlab chiqarishni rivojlantirish sur’atini belgilaydi. Iqtisоdiy tаhlildа ko’rsаtkichlаrni o’rgаnish mutlаq miqdоrlаrdаn fоydаlаnish bilаn bоshlаnаdi. Misоl uchun, mаhsulоt ishlаb chiqаrish hаjmi (nаturаl vа qiymаt o’lchоvlаridа), tоvаr аylаnish hаjmi, mаhsulоt ishlаb chiqаrish tаnnаrхi, yalpi tushum, ishchilаr sоni vа hаkоzо. Nisbiy ko’rsаtkichlаr bir хil tur vа mаzmundаgi ko’rsаtkichlаrni o’zаrо nisbаtini аniqlаb fоiz, kоeffisiеnt, indеks ko’rinishidа аks ettirib bеrаdi.
Iqtisodiy tahlil amaliyotida statistik, buxgalteriya va iqtisodiy-matematikaga bo'lingan turli miqdoriy usullar faol qo'llaniladi.
Tahlil amaliyoti asosiyni ishlab chiqdi moliyaviy hisobotlarni o'qish usullari. Ular orasida quyidagi standart texnikalarni ajratib ko'rsatish mumkin, ular darslikning maxsus boblarida muhokama qilinadi:
mutlaq ma'lumotlarni tahlil qilish;
gorizontal tahlil
vertikal tahlil
trend tahlili
moliyaviy ko'rsatkichlar usuli
E’TIBORINGIZ UCHUN RAXMAT MBR-88 Boboqulov abbos
Do'stlaringiz bilan baham: |
