mavzu: investitsiya faoliyatida kapital qurilish

LT = AA + KF + VX + QH + ST

bu yerda:
LT – jami lizing to‘lovlari;
AA – lizing beruvchiga to‘lash uchun hisoblanadigan amortizatsiya ajratmalari;
KF – kredit mablag‘lari uchun to‘lanadigan foizlar yoki lizing stavkasi;





⁶ Ҳайдаров Ш.У., Ортиқов Ҳ.А.,.Тухсанов Х.А. Лизинг: тан олиш, баҳолаш ва унинг ҳисоби. – Т.: “NORMA” МЧЖ, 2006. – 248 б.
VX – lizing beruvchiga lizing ob’ektini sotish bilan bog‘liq vositachilik harajatlari;
QH – lizing beruvchiga lizing ob’ektini yetkazib berish bo‘yicha qilingan, qo‘shimcha harajatlar;
ST – sug‘urta to‘lovlari.
Lizing to‘lovlarida qo‘llanilayotgan hisoblash usuliga qarab quyidagilarni ajratish mumkin:

• 
  lizingga beriladigan uskuna qiymatidan amortizatsiya ajratmalari, lizing uchun foiz, qo‘shimcha takdim etilgan xizmatlar uchun to‘lovlar va lizing beruvchiga har bir davrning ohirida to‘lanishi lozim bo‘lgan komission haqdan iborat bo‘lgan to‘lovlar;
  
• 
  kelishuv imzolangan paytda mol-mulkni lizingga oluvchi dastavval lizingga beruvchiga belgilangan miqdorda bo‘nak (depozit) taqdim etgan holatlarda, uskuna ishlatilish uchun qabul qilinganligi to‘g‘risida dalolatnoma imzolangandan keyin, lizing to‘lovlarining umumiy summasini (bo‘nak chegiriladi) muntazam badallar orqali to‘lab borganda kuzatiladi;
  
• 
  hisob-kitob kelishuvida qandaydir sabablarga ko‘ra qandaydir belgilangan foizga asoslangan aniq bo‘lmagan to‘lovlar. O‘zaro kelishuv bo‘yicha lizingga olingan uskunada ishlab chiqarilgan mahsulot sotuvining hajmi, sotuvdan olingan foydaning summasi yoki lizing shartnomasining amal qilish muddatida o‘zgartirilishi mumkin bo‘lgan boshqa parametrlar asos qilib olinishi mumkin.
  

Davriylik bo‘yicha to‘lovlarni quyidagicha tasniflash mumkin:

• 
  lizing kelishuviga ilova qilingan, kelishuv taraflari tomonidan kelishilgan jadval bo‘yicha to‘lanadigan davriy (har yilgi, har chorakdagi, har oydagi) to‘lovlar;
  
• 
  agar kelishuvda lizingga beruvchiga bo‘nak to‘lanishi nazarda tutilgan bo‘lsa, bir vaqtda to‘lanishi qo‘llaniladigan to‘lovlar;
  
• 
  agar lizing kelishuvda bo‘nak to‘lovi nazarda tutilgan taqdirda, u davriy to‘lovlar bilan murakkablashtirilgan bo‘lishi mumkin.
  

Lizingga oluvchining moliyaviy holati va to‘lov qobiliyatini inobatga olib, kelishuvda lizing to‘lovlarining turli usullari belgilanishi mumkin va ularga muvofiq quyidagi to‘lovlarni ajratish mumkin:

• 
  teng ulushlar bilan;
  
• 
  oshib boradigan miqdorlar bilan. Bu asosan lizingni boshlang‘ich bosqichida foydalanuvchi tomonidan lizing to‘lovini kamroq ulushlar bilan kiritish, keyinchalik esa, uskuna o‘zlashtirilib borishi va unda ishlab chiqarilayotgan mahsulot sur’ati o‘sib borishiga qarab ushbu ulushlarni oshirib borish qulayroq hisoblangan barqaror moliyaviy holatga ega bo‘lmagan lizingga oluvchilar tomonidan qo‘llaniladi;
  
• 
  kamayib boradigan miqdorlar bilan (tezlashtirilgan to‘lovlar).
  

Barqaror moliyaviy holatga ega bo‘lgan lizingga oluvchilar tomonidan qo‘llaniladi, bunda foydalanuvchi lizingning boshlanish davrida lizingga beruvchiga o‘z qarzining asosiy qismini kiritishni afzalroq ko‘radi.
Lizing to‘lovining asosiy qismini amortizatsiya ajratmalari tashkil etadi. Amortizatsiya ajratmalari foydalanilayotgan lizing ob’ektining jismonan va ma’naviy eskirishi natijasida yo‘qotilgan qiymatni qoplovchi asosiy manba hisoblanadi. Amaliyotda amortizatsiya ajratmalari summasi quyidagicha hisoblanadi:
_AA=𝑩𝑸∗𝑵 _T
𝟏𝟎𝟎
bu yerda: