Mavzu: infuzoriyalar tipi, tuzilishi, ko‘payishi va rivojlanishining asosiy xususiyatlari, klassifikatsiyasi. Kiprikli va so‘ruvchi infuzoriyalar sinflari. Parazit va simbioz yashovchi infuzoriyalar

Parazit infuzoriyalar.
Infuzoriyalarning bir qancha turlari odam va turli hayvonlar 
organizmida yashaydi. Parazit infuzoriyalar orasida ayniqsa,
ixtioftirius (Ichthyopthirius 
multifillis)
katta ahamiyatga ega. Parazit zog`ora gulmohi, do`ngpeshona, oq amur bal- 
iqlarining suzgich qanotlari va jabralarida yashaydi. Baliqlarni infuzoriya- ning
 tomitlapu
- (suvda yashaydigan juda mayda (20-30 mkm) "daydi" stadiyasi)zararlaydi. Bir necha 
kun ichida parazit teriosti to`qimasi hujayralari hisobida oziqlanib tez o`sadi. Uning 
kattaligi 0,5-1 mm.ga yet- gach, teridan suvga chiqadi. Bir qancha vaqt o`tgach, parazit 
suv tubiga cho`kib sistaga aylanadi. Parazitning tanasi sista ichida ko`p marta ket- ma-ket 
bo`linish nadjasida 2000 ga yaqin juda mayda kiprikli yosh infuzoriyalar -
daydilar
paydo bo`ladi. Daydi stadiyasida infuzoriyalar sis- tani tashlab chiqadi va boshqa 
baliqlarni zararlaydi. 
Ixtioftirius juda keng tarqalgan, u hovuzlarda boqiladigan zog`ora va losossimon 
baliqlarga ayniqsa, katta ziyon keltiradi. Ixtioftirioz kasailigi baliq chavoqlarini ko`plab 
qirilib ketishiga sabab bo`ladi. Baliqlar terisi, jabrasi va suzgich qanotlari ustida yapaloq 
disk shaklida
 tr`ixodina
avlo- diga mansub infuzoriyalar parazitlik qiladi. Trixodina juda 
tez ko`payib ketganida yosh baliqchalarga katta ziyon keltiradi. 

---

Odamning yo`g`on ichagida ba`zan
balantidiy
infuzoriyasi
(Balan- tidium coli)
uchraydi. Infuzoriya tuxumsimon shaklda (23-rasmga qarang), oldingi tomonida 
og`izoldi chuqurchasi tubida og`iz teshigi joylashgan. Infuzoriya ichak bo`shlig`ida 
yashaganida odatda odamga ziyon keltirmaydi. Lekin u ko`pincha ichak epiteliysiga kirib 
olib, qon eritrotsitlari hisobiga oziqlana boshlaydi. Infuzoriya ichak devorida yara hosil 
qilib, og`ir qonli ichburug` paydo qilishi mumkin. Balantidiy odatda cho`chqalaming 
ichagida ko`p uchraydi. Ayniqsa, cho`chqa bolalari balantidioz bilan kuchli zararla- nadi. 
Gigiyena qoidalariga rioya qiiinmaganda balantidiy sistalari iflos qo`l orqali odam 
ichagiga tushadi va to`g`ri ichakda parazit sistadan chiqadi. 
Kiprikli infuzoriyalar sinfi teng kipriklilar, spiral kipriklilar, tugarak kiprik- lilar va 
boshqa kenja sinflarga bo`linadi.