Mavzu: ijtimoiy-iqtisodiy ehtiyojlar va ularning turlari

Fanning vazifalari:
Ilmiy bilish vazifasi – iqtisodiy hodisa va jarayonlarning tub mazmunini, ular o‘rtasidagi aloqa va bog‘lanishlarni, shakl va mazmun o‘zgarishlarni o‘rganishga qaratiladi;
Metodologik asos vazifasi – boshqa iqtisoliy fanlar o‘z predmetini iqtisodiyot nazariyasi asoslab bergan qonun va kategoriyalarga tayangan holda o‘rganadi. Ayni vaqtda bu fan boshqa fanlar chiqargan xulosalarni nazariy jihatdan umulashtiradi.
Amaliy vazifasi – xo‘jalik yuritishning oqilona usullari, asosiy qoidalarini ishlab chiqib, amaliyotga joriy qiladi;
Ilmiy taxmin qilish vazifasi – jamiyat ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishining istiqbollarini ilmiy asoslab beradi;



1. Ijtimoiy-iqtisodiy ehtiyojlarning mazmuni va shakllari
Ehtiyoj va uning turlari. Jamiyatning tuzilishi qanday bo`lishidan qat'iy nazar uning a'zolari o`z ehtiyojlarini qondirishlari shart, chunki hayot kechirish ehtiyojlarning qondirilishini talab etadi. Hayotiy ehtiyojlarning turlari ko`p. Ular iqtisodiy, sotsial, madaniy, siyosiy, ma'naviy va hatto sof fiziologik ehtiyojlardan iboratdir. Bularning orasida eng ustuvor ahamiyatga ega bo`lgani sotsial-iqtisodiy ehtiyojdir. Sotsial - iqtisodiy ehtiyojlar-kishilarning yashashi, mehnat qilishi va ma'lum iqtisodiy mavqega ega bo`lishi uchun iste'mol etilishi zarur bo`lgan mahsulotlar va xizmatlar majmuidir. Bu faqat tirikchilik ehtiyoji emas, balki insonning shaxs sifatida kamol topish zarurati hamdir. Uning jismoniy ehtiyojlardan farqi shuki, mehnat vositasida va tabiat ishtirokida qondiriladi, ya'ni u ishlab chiqarish faoliyatini talab qiladi. Ehtiyoj avvalam bor yakka tartibda bo`ladi, chunki har bir odamning xususiyatiga qarab ehtiyoj farqlanadi.



Ijtimoiy-iqtisodiy ehtiyojlar – bu jamiyat a’zolarining yashashi va kamol topishi uchun kerakli hayotiy vositalarga ishlab chiqaruvchilarning iqtisodiy resurslarga bo‘lgan zaruriyatidir.





Кishilar uchun zarur bo‘lgan iqtisodiy ne’matlarni ishlab chiqarishda korxonalar hamda ularning ijtimoiy ehtiyojlarini qondirishda davlat ham qatnashishi sababli jamiyat ehtiyojlari quyidagi shakllarda namoyon bo‘ladi:

Кishilar uchun zarur bo‘lgan iqtisodiy ne’matlarni ishlab chiqarishda korxonalar hamda ularning ijtimoiy ehtiyojlarini qondirishda davlat ham qatnashishi sababli jamiyat ehtiyojlari quyidagi shakllarda namoyon bo‘ladi:




Iste’mol tovarlari, xizmatlar, yashash va turmush kechirish vositalariga bo‘lgan ehtiyojlar





Iqtisodiy resurslar va ishlab chiqarish- ning boshqa shart-sharoitlariga bo‘lgan ehtiyojlar





Iqtisodiy resurslarga, iste’mol to- varlari va xizmatlarga bo‘lgan eh- tiyojlar.

Ehtiyojlar iqtisodiy mazmuniga ko‘ra ishlab chiqarish va iste’mol ehtiyojlariga, qondirilishining dolzarbligiga ko‘ra birlamchi va ikkilamchi ehtiyojlarga ajratib o‘rganiladi.

Jamiyat ehtiyojlarining barcha tarkibiy qismlariga xos bo‘lgan umumiy xususiyat – ularning cheksiz va chegarasizligidir.