Mavzu: Gidroliz jarayoni kimyosi va texnologiyasi

24-rasm. Epixlorgidrin olish texnologiyasi sxemasi:

1 -reaktor, 2-kondensator- sovutgich, 3-separator, 4-yengil fraksiya hay-dash kolonnasi, 5-og'ir fraksiyani ajratish kolonnasi, 6-qaynatuvchilar.

• Dastlab, 4-kolonnada suvni uchuvchan moddalar bilan birgalikda haydaladi, kub suyuqligini 5-koIonnaga distillatsiya jarayoniga yuboriladi, u yerda epixlorgidrin og'ir mahsulotlardan haydash bilan ajratib olinadi. Ushbu aralashmani, reaksiyaga kirishmagan xlorgidrin va trixlorpropanlarni yana qo'shimcha ravishda ajratiladi, xlorgidrin gidroliz jarayoniga yuboriladi va mahsulot sifatida trixlorpropan olinadi. Kolonnaning yuqori qismidan epixlorgidrin (98-99% tozalikda) olinadi, u ham qo'shimcha ravishda rektifikatsiya usuli bilan tozalanadi va 99,5 % tozalikda epixlorgidrin olinadi.
• Ishqor bilan degidroxlorlash usuli bilan xlorolefinlar olishda reaksiya tarmoqlari yuqoridagi texnologiyaga o'xshash bo'ladi. Propilenoksid olishda suv bilan to'liq aralashtirilgandan so'ng, 2-sovutgichda bug'larni qisman kondensatsiyasi olib boriladi, 3-separator esa kondensat va bug'larni ajratuvchi vazifasini bajaradi. Kondensat 1-reaktorni sug'orishga, propilen oksidlaridan iborat bugiar esa rektiflkatsiyaga yuboriladi.

• Ishqor va gidrolizlash usuli bilan spirtlar ishlab chiqarish.
• Yuqorida bayon qilingandek, xlorli hosilalar gidrolizi xlor atomini almashinishi bilan ortiqcha olingan suv muhitida Na2C03 (fenollar sintezi) ishtirokida ro'y beradi. Xlorli hosilalarning reaksiyaga kirishish qobiliyatiga qarab gidroliz jarayoni 120-125°C dan (allilxlorid gidrolizi) 300-350° gacha (xlorbenzol gidrolizi) temperaturada olib boriladi. Bosim 0,5-1,0 dan 10 MPa bo'ladi, bunday sharoitda kontakt vaqti bir necha minutda to 20-30 minutgacha o'zgaradi. Ilgari fenol xlorbenzoldan olinar edi:
• Fenol olishning boshqa usuli benzolni oksidli xlorlash va oksixlorlash bosqichida HCI ishtirokida xlorbenzolni gaz fazasida gidrolizlash (Raling usuli):
• Natijada xlor umuman sarflanmaydi, yakuniy jarayon natijasida benzolni oksidlanishidan hosil bo'ladi.

• Shunga qaramasdan, fenol olishning xlorli usullari asta-sekin yo'qolib boradi, biroq ular yordamida fenollarning ba'zi bir hosilalari sintez qilinadi, masalan, m-nitrofenol, o-va n-nitrofenollar va 2,4-dinitrofenollar sintez qilinadi:
• Ishqoriy gidroliz reaksiyalari bilan ko'pgina xlorfenollar olinadi. Masalan, geksaxlorbenzoldan pestitsidlar pentaxlorfenol va natriy pentaxlorfenol sintez qilinadi:

• Spirtlar olish uchun xlorli hosilalar gidrolizi allil spirti sintez qilishda o'zining ahamiyatini saqlab qoldi:
• 2CH2=CHCH2Cl+Na2CO3 → 2CH2=CHCH2OH+2NaCl+CO2
• Allil spirti CH2CH-CH2OH (suyuqlik bo'lib, Tqay = 96,2°C) ftal, fosfor va boshqa kislotalarning allil efirlari ishlab chiqarishda qo'llaniladi, allil spirt glitserin olishda oraliq modda sifatida qo'llaniladi.
• Allil xloridni katalizator ishtirokida (bir valentli mis xlorid) suv bilan gidrolizlash orqali ham allil spirti olish mumkin:
• Gidroliz jarayoni Cu2Cl2 0,2% li eritmasida 2,0-2,5% li xlorid kislota ishtirokida olib boriladi. Oraliq mahsulotlar diallil efir va propion aldegid hosil bo'ladi.

• Gem-dixlorli hosilalar gidrolizida aldegidlar olinadi, ularni amaliyotda benzoxloriddan benzoldegid olishda qo'llaniladi:
• m- va n- geksaxlorksilollardan izo- va tetraftal kislota xlorangidridlari olinadi:
• ular esa issiqlikka chidamli polimerlar olishda qo'llaniladi. Gidroliz jarayoni davriy ravishda 80-100° C aralashtirilgan holda ozgina miqdorda katalizator (FeCl3) qo'shilgan geksaxloridga stexiometrik miqdorda suv qo'shiladi.
• Glitserin-siropsimon shirin ta'mli suyuqlik (qaynash temperaturasi 290° C).. Ularni gidrolizi natijasida bir vaqtning o'zida glitserin hamda sovun olish birinchi va hozirgi kungacha glitserin olishning asosiy usuli hisoblanadi:

•