Мавзу: Географик карталарнинг типлари ва атласлар

Мавзу: Kartografik xarita va atlaslar va ularni tiplari

• РЕЖА
• Геогафик карталарнинг хусусиятлари ва уларнинг таснифи
• Географик карталарнинг типлари
• Мавзули карталар
• Географик атласлар ва уларнинг таснифи

Географик карталар шу даражада кўп ва турли-туманки, уларни хусусиятларига қараб ўрганилади. Географик карталар шартли равишда умумгеографик ва мавзули карталарга бўлинади.

• Уларни илмий жиҳатдан тасниф қилиш алоҳида типдаги карталарда тасвирланилаётган воқеа-ҳодисаларнинг ўзига хос қонуниятларини аниқлашда ва ўрганишда, карталарни системага солиб каталоглар тузишда, карталарни жойлаштиришда қўл келади.
• Бошқа фанлардаги сингари картографик таснифлаш ҳам бир қатор мантиқий талаблар асосида амалга оширилади. Масалан, умумийликдан хусусийликка ўтиш керак бўлади ва уларнинг кетма-кетлиги сақланиши керак.

Географик карталар қуйидаги хусусиятларига кўра таснифланади.

• Қамраб олган ҳудуди бўйича;
• Мазмуни бўйича;
• Масштаби бўйича;
• Мақсади бўйича.

Эгалланган ҳудуди бўйича қуйидагиларга:

• Дунё
• Материк
• Давлат
• Вилоят
• Туман карталарига бўлинади.
• Мазмуни бўйича Умумгеографик ва мавзули карталарга бўлинади.
• Бу иккала гуруҳ яна майдаланиб қисмларга бўлинади.

Умумгеографик карталар хусусиятларига кўра уч хилга бўлинади.

• Топографик карталар (1:200 000 масштабгача).
• Обзор топографик карталар (1:200 000-1:1 000 000 гача).
• Обзор карталар (1:1 000 000 дан майда).

Умумгеографик карталар мазмуни бўйича қуйидагиларга бўлинади.

• Табиий-географик карталар:
• Ижтимоий-иқтисодий карталар:
• Тарихий карталар:

• Ишлатилиши бўйича ҳам карталар бўлинади
• Халқ хўжалиги ва бошқариш учун карталар:
• Маориф, фан ва маданият карталари:

• Шунингдек, махсус карталар ҳам мавзули карталар деб юритилмокда. Чунки махсус карталар дейилганда буюртма асосида тузилган карталаргина тушунилади. Бу карталар бирорта мавзуга оид бўлиб, мазмунини асосан бир соҳа ташкил қилади. Унда мавзули карталарнинг бирорта элементи ёки бирорта соҳаси тўлиқ тасвирланади (масалан, аҳолиси, қишлоқ хўжалиги, саноати). Ундан ташқари умумгеографик карталарнинг элементларидан бошқа воқеа-ҳодисаларнинг табиий ёки ижтимоий-иқтисодий кўрсаткичлари ҳам кўрсатилиши мумкин.