Mavzu: Foiz riski, turlari va foiz stavkalari. Foizlar bilan operatsiyalar

(4)
bu yerda .
Misol. 300,0 ming sh.b. summani 10% stavka bo’yicha uzluksiz va oylik foiz hisoblashda ikki yil uchun oshirilgan qiymatlar orasidagi farqni toping.
Foizni uzluksiz hisoblashda oshgan summa quyidagicha bo’ladi:
,421 ming sh.b.
Oylik foiz hisoblashda oshgan summa quyidagiga teng:
= 366,117 ming sh.b.
farq esa quyidagicha:
366421 – 366117 = 304 sh.b.
Foiz riskini baholashda foiz marjasidan foydalaniladi.
Foiz marjasi daromad keltiruvchi aktivlar bo‘yicha foiz daromadlar bilan kredit tashkilotining majburiyatlari bo‘yicha foizli xarajatlari o‘rtasidagi farq tushuniladi. Foiz marjasining haqiqiy darajasi quyidagi formula orqali aniqlanadi:
Bu yerda: Mhaq - foiz marjasining haqiqiy darajasi;
Df - foizli daromad;
Xf - foiz to‘lovlari bo‘yicha xarajatlar;
Af - foizli daromad keltiruvchi aktivlar.
Foiz marjasining hajmiga ta’sir qiluvchi omillarga investitsion qo‘yilmalarining tarkibi va hajmi hamda ularning manbasi, to‘lovlar muddati, foiz stavkalarining foydalanilishi va ularning harakati kiradi.
Ta’minlangan va yuqori riskli ssudalarni uzoq va qisqa muddatlarda joylashtirish, shuningdek kreditlash hajmi daromad qo‘yilmalarni aniqlaydi. Foiz marjasining hajmiga kredit qo‘yilmalari va ularning to‘lov vaqtlari bo‘yicha manbasi nisbati, shuningdek foiz stavkalarini ko‘rib chiqish muddatlari ta’sir qiladi.
3. Foizlarning o’rtacha qiymatlari
Moliyaviy operatsiyalarda keng qo’llaniladigan o’rtacha qiymatlarning ayrim turlarni ko’rib chiqamiz. O’rtacha qiymatlar mavjud axborotni kamaytirishga imkon beradi. Masalan, agar sanoatda n kishi ishlasa va har bir xodim bo’yicha uning daromadlari αi (i =1, n) to’g’risida ma’lumot bo’lsa, u holda o’rta arifmetik deb ataluvchi qiymatni hisoblash yo’li bilan tarmoqlar bo’yicha o’rtacha ish haqini aniqlash mumkin:
(5)
Bundan tashqari, o’rta geometrik kabi kattalikdan ham foydalanish mumkin. Masalan, n yilning har biri uchun αi inflyatsiya indekslari bo’yicha ma’lumot mavjud deb faraz qilaylik (i =1, n). αi i-yil oxiridagi narx darajasining yil boshidagi narx darajasiga nisbati bo’lganligi bois, butun n yil mobaynida daraja (α1, α2 … , αn) marta oshadi. Shuning uchun narxlarning o’rtacha yillik indeksini aniqlash uchun o’rta geometrikdan foydalanish yaxshiroq: