Chorvasi fermer xo‘jaligidagi chorva mollari poda harakatini ta’minlashda ayni shu talablarni bajarishga erishish maqsadida 10-11 yoshli sigirlarni keyingi yilda almashtirish tavsiya etiladi.
Chorvachilikdagi yana bir jiddiy muammo – yetishtirilayotgan ozuqabop ekinlarning o‘z vaqtida o‘rib-yig‘ishtirib olinmasligi va jamg‘arilmasligidir. Oqibatda xo‘jalikda tayyorlangan yem-xashak, silos va senajlarning sifati buzilib, standart bo‘yicha (ozuqa birligi va boshqa komponentlariga ko‘ra) to‘yimlilik darajasi past bo‘lmoqda. Nayman QFY dagi mavjud agroximlaboratoriya ishlarini jonlantirib, xo‘jaliklarda ozuqa jamg‘orish ishlarini keskin nazorat ostiga olish va ozuqalarni faqat miqdoriga qarab emas, sifatiga ko‘ra jamg‘arishini yo‘lga qo‘yish kerak.
4-jadvalda Izboskan tumanidagi Laziz Go‘zal Chorvasi fermer xo‘jaligida Chorva mollari uchun ozuqa tayyorlash xaqida ma’lumotlar keltirilgan. Jadval ma’lumotlaridan ko‘rinib turibdiki, oxirgi 3 yilda jami tayyorlangan ozuqa birligi miqdori kamayib bormoqda. 2021yilda fermer xo‘jaligida bug‘doy ekilganligi uchun 275 ts somon jamg‘arilgan. Makkajo‘xori va bedadan tayyorlangan senaj 2940 ts yoki 888 ozuqa birligida yetishtirilgan. Bunday holatga yo‘l qo‘yilishiga sabab ozuqa ekinlarini yetishtirishning agrotexnikasi buzilib, uning hosildorligi va sifati bir oz pasaygani hisoblanadi. Bu holat esa fermer xo‘jaligida mavjud bo‘lgan 61 bosh Chorva mollarining yillik ozuqaga bo‘lgan ehtiyojining 88-90%ini tashkil qiladi.
4-jadval. Izboskan tumanidagi Laziz Go‘zal Chorvasi fermer xo‘jaligida Chorva mollari uchun ozuqa tayyorlash (ts)
Ko‘rsatkichlar
2019 yil
2020 yil
2021 yil
mahsulot xolida
ozuqa birligida
mahsulot xolida
ozuqa birligida
mahsulot xolida
ozuqa birligida
Jami tayyorlangan ozuqa
3040
920
3250
1000
3215
988
SH.j. dag‘al ozuqa
275
100
SHirali ozuqa
3040
920
3250
1000
2940
888
Sotib olingan
8
8
10
Mollarni sut yo‘nalishida boqishda ozuqaning ta’siri katta bo‘ladi. Ayrim xo‘jalik raxbarlari va mutaxassislari maxsuldorlik past bo‘layotganligidan quyinib, me’yordagidan ikki-uch barobar ko‘p ozuqa sarflaydilar, ammo ozuqaning to‘yimliligi darajasi pastligi oqibatida ko‘p ozuqa sarflab, bir tomondan mahsulot qiymati qimmatlashsa, ikkinchi tomondan, jamg‘arilgan ozuqa bazasini qishning qoq o‘rtasida tugatib qo‘ymoqdalar. Natijada, ayniqsa qishdan chiqish arafasida bir bosh sigirning kunlik maxsuldorligi past bo‘lmoqda.
Ozuqadan tejab-tergab foydalanish ta’minlansa, mahsulot tannarxining yanada arzonlashuviga erishilgan bo‘lar edi.
Fermer xo‘jaligi ishchilari tarkibida sut sog‘uvchi-molboqarlar, molboqar-podachilar, buzoqboqarlar, yosh va bo‘rdoqiga qo‘yilgan mollarni hamda zotli buqa boquvchi molboqarlar va boshqalar kiradi.
Qoramolchilik ishlari yillik xo‘jalik hisobi yuzasidan berilgan topshiriqqa asosan uyushtiriladi. Bu topshiriqda mavjud mollar va ularning maxsuldorligi; fermaga biriktirilgan asosiy ishlab chiqarish vositalari; sut yetishtirish va sotish xisobi; ishlovchilarga to‘lanadigan ish haqi; moddiy pul sarflari; maxsulot tannarxining kalkulyatsiyasi va maxsulot sotish hisoblari aks etdiriladi. Yillik ishlab chiqarish rejasi bo‘yicha sut sog‘uvchilarga beriladigan topshiriqda har sigirdan olinadigan sut, buzok, olingan shu haqlari ko‘rib chiqiladi.
Xo‘jaliklarning moddiy texnika bazasini mustaxkamlash ishlab chiqarishni intensivlashning muxim shartidir.
Izboskan tumanidagi Laziz Go‘zal Chorvasi fermer xo‘jaligida yuqoridagi moddiy-texnik bazada mavjud ozuqa birliklaridan foydalanib, Chorvachilik mahsulotlari ishlab chiqarish darajasini ko‘rib chiqamiz. Ta’kidlanganidek, mazkur fermer xo‘jaligi sutchilik yo‘nalishida faoliyat olib boradi. SHuning uchun asosiy mahsuloti bo‘lgan sut yetishtirish darajasining tahlil davrida bir oz o‘sishi kuzatilgan.
5-jadvalda Izboskan tumanidagi Laziz Go‘zal Chorvasi fermer xo‘jaligida Chorvachilik mahsulotlari ishlab chiqarish xaqida ma’lumot keltirilgan. Mazkur fermer xo‘jaligi asosan sutchilik yo‘nalishida faoliyat ko‘rsatganligi uchun sog‘ib olingan sutning miqdori 2019-2021 yillarda 2034 tsentnerdan 1958 tsentnergacha yetgan yoki 96,3 foizga erishilgan. Sutning miqdori ko‘payishigi sabab bo‘lgan omillar mavjud sigirlarning mahsuldorligini oshirishga erishganligi hamda sigirlar sonining oshganligi hisoblanadi. Go‘sht ishlab chiqarish tirik vaznda 2019yildagi 15 tsentnerdan 2021 yilda 7 tsentnerga tushib qolgan yoki 46,7% ni tashkil etgan.
