Mavzu: Fermer xo’jaliklari yer uchastkalarining kadastr pasportini

•  texnologik jihatdan fermer xo‘jaliklari uchun (10-100ga) tomchilatib 

sug‘orishning oddiy tizimlarini yaratish va ishlab chiqish; 

• iqtisodiy jihatdan suvni tejash hisobiga suvchilarning mehnat haqini oshi- 

rish; 

• tashkiliy jihatdan servis xizmatini, ehtiyot qismlarni yaxshilash, kadrlar 

malakasini oshirish  zarur. 

  Katta  nishablikli  yerlarda  egatda  (O‘zPITI)  polietilen  plyonka  (1-10  sm 

oraliqda,  6-8  mm  teshilgan)  ekranli  sug‘orishni  qo‘llash  natijasida  sug‘orish 

normasi  4510  m

3

/ga  teng  bo‘lgan,  bug‘lanish  kamaygan  va  mikrobiologik 

jarayon  yaxshilangan, egatlab  sug‘orishda  5840  m

3

/gani  tashkil etgan.  G‘o‘za 

hosildorligi 57,8 s/ga, egatlab sug‘orishda 38,6 s/ga bo‘lgan. Magnitlangan  suv 

bilan  tomchilatib  sug‘orish  esa,  g‘o‘za  hosilining  3-4  s/ga,  makkajo‘xori 

donining  2-4  s/ga  oshishiga  olib  kelgan. 

   Qishloq xo‘jaligida yer asosiy ishlab chiqarish vositasi bo‘lib, kishilarning yerga 

ishlov berishi bilan ishlab chiqarish shakllanadi. Yer bir  paytda mehnat predmeti 

(mehnatga yo‘naltiradigan obyekt sifatida) va mehnat quroli (yerda zarur biologik 

sharoitlarni tug‘dirish natijasida  o‘simliklar rivojlanadi) sifatida qishloq xo‘jaligida 

yuzaga keladi. Yer har bir xalqning asosiy boyligidir. O‘zbekiston Respublikasi 447,4 

mln.  gektar  yer  maydoniga  ega.  Respublika  qishloq  xo‘jaligiga  yaroqli  yer 

maydonlarining  81  foizi  yoki  26,6  mln.  gektari  yaylov  va  pichanzorlarni  tashkil 

etadi. O‘zbekistonda qishloq  xo‘jaligiga yaroqli yerlarning 16 foizi haydaladigan 

yerlarni tashkil etadi. Shundan 3,0- 3,2 mln. gektari haydaladi va lalmi dehqonchilik 

bilan  shug‘ullaniladi.  Qolgan  qismidan  namlik  juda  kam  bo‘lganligi  sababli 

foydalanilmaydi. 

    Respublika yerining bir qismi shaharlar va aholi punktlari, bir qismi transport va 

kommunikatsiyalari,  daryo  va  suv  havzalari  bilan  band  yerlar,  o‘rmon  xo‘jaligi 

yerlari,  harbiy  maqsadlar  uchun  ajratilgan  yerlar  va  davlat zaxira  fondidan  iborat. 

Biz  uchun  eng  muhimi,  qishloq  xo‘jaligiga  yaroqli  yerlar  hisoblanadi. 

Respublikaning  yer  manbalari  cheklangan  va  u  qishloq  xo‘jaligi  tarmog‘ida 

---

foydalaniladigan resurs sifatida kamayib bormoqda. 

   Qishloq  xo‘jaligida  yer  fondi  asosiy  ishlab  chiqarish  vositasi  sifatida  quyidagi 

xususiyatlarga ega: 

1.  Yer  tabiatda  chegaralangan.  Uni  inson  xohlagancha  ko‘paytirish 

imkoniyatiga  ega  emas.  Shuning  uchun,  mavjud  yer  resurslaridan  samarali 

foydalanish darkor. Bundan tashqari,  sanoatning, kommunikatsiyaning o‘sishi, 

aholining ko‘payishi tabiiy holda bir kishiga to‘g‘ri keladigan yer maydonining 

qisqarishiga  olib  keladi.  Qolaversa,  insoniyatning  yerdan  to‘g‘ri  foydalan- 

masligi  sababli,  ularning  qishloq  xo‘jaligi  aylanmasidan  chiqib  ketish  hollari 

ham yuz bermoqda. Tuproq eroziyasi, sho‘r bosish, kasalliklarga chalinish kabi 

taraqqiyotning  salbiy  oqibatlarini  kamaytirish  har  bir  davlatning,  yerdan 

foydalanuvchilarning asosiy vazifasidir. 

2. Yer – tabiat mahsuli. 

3. Yer abadiy ishlab chiqarish vositasidir. 

Turli  joylarda  mavjud  yer  maydonlari  turli  sifatga,  ya’ni  unumdorlikka  ega. 

Yerning tabiiy va sun’iy unumdorligi bir-biridan farqlanadi. Tabiiy unumdorlik bu 

inson  aralashuvisiz  tabiat  tomonidan  vujudga  kelgan  yerning  hosil  bera  olish 

qobiliyatidir.  Inson  aralashuvi  natijasida  vujudga  kelgan  unumdorlik  sun’iy 

unumdorlikdir. Bu unumdorlikni oshirish imkoniyatlari  katta. 

4. Yerni bir joydan ikkinchi joyga ko‘chirish mumkin emas. Mavjud yerlarda 

ekin turlarini joylashtirish, texnikadan foydalanish, ishlab chiqarish hajmiga bo‘lgan 

talablarni keltirib chiqaradi. 

5. Yer abadiy ishlab chiqarish vositasidir. Yerdan to‘g‘ri foydalanib, iqtisodiy 

unumdorlikni  oshirishga  e’tibor  berilsa,  almashlab  ekish,  ekinlarni  to‘g‘ri 

joylashtirish, tarmoqlarni bir-biri bilan ixtisoslashtirilganda, uning fizik strukturasi 

buzilmay, tuproq unumdorligi oshadi. 

   Yerdan foydalanish unumdorligi uch xil bo‘ladi: