Mavzu: Fe’lning munosabat shakllari



Download 144,58 Kb.
bet3/6
Sana28.06.2022
Hajmi144,58 Kb.
#713580
1   2   3   4   5   6
Bog'liq
Prezentatsiya (1)

Hozirgi zamon fe’llari ish-harakatning nutq so‘zlanib turgan paytda bajarilayotgan yoki bajarilmayotganini bildiradi, shaxs-son qo‘shimchalari zamon qo‘shimchalaridan keyin qo‘shiladi. Hozirgi zamon fe’llari ikki turga ajratiladi: 1) hozirgi zamon davom fe’llari ish-harakatning nutq so‘zlanib turgan paytda aniq davom etib turganini anglatadi: -yap, -moqda, -(a)yotib, -yotir qo‘shimchalari va tuslanish yordamida hosil qilinadi: kelyapti, bormoqda. Bu zamon turi yot, tur, o‘tir yur kabi ko‘makchi fe’llari yordamida ham yasaladi: yozib yotibdi, yozib turibdi, o‘qib yuribdi, gaplashib o‘tiribdi.

Eslatma: -yotir, -yotib shakllari unli bilan tugagan fe’l asoslariga; -ayotir, -ayotib shakllari esa undosh bilan tugagan fe’l asoslariga qo‘shiladi. -yap shakli undosh bilan tugagan fe’l asoslarga qo‘shilib, -ayap tarzida talaffuz qilinsa ham, -yap yoziladi; 2) hozirgi-kelasi zamon fe’llari nutq so‘zlanib turgan paytda va undan keyin bo‘ladigan doimiy harakatni anglatadi; -a yoki -y qo‘shimchalari va tuslanish orqali hosil qilinadi: kelasan, o‘qiyman.

Kelasi zamon fe’llari ish-harakatning nutq so‘zlanib turgan paytdan keyin bajarilish yoki bajarilmasligini anglatadi. Kelasi zamon fe’llari ikki turga bo‘linadi: 1) kelasi zamon gumon fe’llari ish-harakatning nutq so‘zlangandan keyin bajarilishi yoki bajarilmasligi mo‘ljallanishi, taxmin qilinishini ifodalaydi; -(a)r qo‘shimchasi va tuslanish yordamida hosil qilinadi: borarman, kelarsan, o‘qirman; 2) kelasi zamon maqsad fe’llari nutq so‘zlangan paytdan so‘ng bajarilishi maqsad qilib olingan ish-harakatni ifodalaydi; -moqchi, -digan qo‘shimchalari va tuslanish yordamida hosil qilinadi: boradiganman, yozmoqchimiz.

Zamon shakllarining bir-biriga ko‘chishi. 1) o‘tgan zamon -di qo‘shimchasi bilan yasalgan shakli kelasi va hozirgi zamon ma’nolarida qo‘llanadi: Hozir qayoqqa ham bordik. Shundan so‘ng bilmadim, qancha vaqt o‘tdi. 2) -gan bilan yasalgan shakl hozirgi zamon ma’nosida qo‘llanadi: Birov kitob o‘qigan, kimdir shaxmat atrofida. 3) hozirgi zamon fe’lining kelasi zamon ma’nosida qo‘llanishi ket, bor, yubor, boshla kabi fe’llar doirasida uchraydi: Ularni poytaxtga o‘qishga yuboryapmiz. 4) hozirgi zamonning o‘tgan zamon ma’nosida qo‘llanishi ko‘p uchraydigan holatdir: Bir kun qarasam, darchani buzaman deb bolta ko‘tarib kelayotibdi.


Download 144,58 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish