Mavzu: Fan ijtimoiy-madaniy hodisa Reja: 1

Ruh haqidagi fan ideal obyektlar haqidagi fandir. Qanday bо‘lishidan qat’i nazar, ideal obyektlar mavjud va realdir. Biroq ular hajm va makon о‘lchoviga ega emas.
Shuni ham aytish kerakki, barcha fanlarni tabiiy deb atash mumkin, zero insonning о‘zi tabiatning bir bо‘lagidir, demak uning ma’naviy va moddiy faoliyati, barcha tirik mavjudotlar faoliyati tabiiy bо‘lgani kabi tabiiydir. Biroq bunday umumlashtirish formal bо‘lar edi. Chunki insonga iroda erkinligi xos va u tabiat kabi erkin yaratuvchanlik xususiyatiga ega.
Tabiiy va ruh haqidagi fanlardan tashqari yana shunday fanlar tizimi borki, ularni ham tabiiy, ham ruh haqidagi fanlar qatoriga qо‘yish mumkin: psixologiya, antropologiya, sotsiologiya, sotsibiologiya, ekologiya va esxotologiya kabilar shular jumlasidan. Ular qatoriga matematikani ham kiritishimiz mumkin, chunki undagi qator muammolar, masalan, Leybnits va Nyuton asoslagan differensial va integral tenglamalar tabiatshunoslik fani bilan bog‘liq bо‘lsa, boshqa qator muammolar: sof aql, sof aqlning erkin faoliyati ijodiy jarayondir.
Shuni ham ta’kidlash joizki, agar fanlarning ma’lum sohaga, predmetli yо‘nalishlariga qarab dastlabki bо‘linishi amalga oshirilsa, unda xususiy sohalar boshqa klassifikatsion invariantlarga ega bо‘ladi.
Xullas, yuqorida keltirilgan ta’rif va tasniflarda ilmiy bilimning invariant belgisi ajratilsa, bu eng avvalo, bir qarashda asoslanganlik emas, balki umumiylik va tizimlilik bо‘lib kо‘rinadi va fan tarixi shuni tasdiqlaydi.