Мавзу: Фалсафа фанининг предмети, ма=сади, вазифалари ва муаммолари

Sig‘ishadigan tushunchalar
ning hajmi bir-biriga butunlay, to‘laligicha yoki qisman mos
keladi. Ular o‘rtasida uch xil munosabat mavjud: moslik, qisman moslik va bo‘ysunish.
Moslik
munosabati
dagi tushunchalar bitta predmetni (predmetlar sinfini) aks ettiruvchi tushunchalar
bo‘lib, ular bir-biridan faqat mazmuni bilangina farq qiladi. Masalan,
«I.A. Karimov», «O‘zbekiston Respublikasining Prezidenti» tushunchalari xuddi shu
munosabatda mavjuddir. Buni quyidagi sxema yordamida ko‘rsatish mumkin.
A - I.A. Karimov.
V - O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti. 
Qisman moslik
munosabatidagi tushunchalarning hajmi qisman umumiylikka ega. Masalan:
A-Sportchi.
V-Talaba.
Bo‘ysunish munosabatida
tushunchalardan birining hajmi ikkinchisining hajmiga to‘liq
kirib, uni tashkil qiluvchi qism hisoblanadi. Masalan:
A-Fan. V-Mantiq.
А.В.
А
В
А
В

---

Sig‘ishmaydigan tushunchalar
hajmi jihatidan umumiylikka ega bo‘lmagan tushunchalar
hisoblanib, bir sinfga kiruvchi har xil predmetlarni yoki predmetlar guruhini aks ettiradi. Ularning
umumiyligi faqat ana shunda. Bu tushunchalar o‘rtasida ham uch xil munosabat bor: birga bo‘ysunish,
qarama-qarshilik, zidlik.
Birga bo‘ysunish munosabati
quyidagi tushunchalar o‘rtasida mavjuddir.
A-Fan.
V-Mantiq.
S-Fizika.
Qarama-qarshilik munosabatidagi
tushunchalarning hajmlari bir-birini istisno qiladi. Ular
predmetning (predmetlar guruhining) qarama-qarshi belgilarini aks ettiradi, ya’ni biri predmetning
ma’lum bir belgisini ifoda qilsa, ikkinchisi uni inkor qiluvchi boshqa belgini aks ettiradi. Qarama-
qarshilik munosabatidagi tushunchalar o‘zlari bo‘ysunadigan tushunchaning hajmini to‘liq egallay
olmaydi. Masalan, «Baland bo‘yli odam» va «Past bo‘yli odam» tushunchalari «Odam»
tushunchasining hajmini to‘liq qoplay olmaydi.
A - Odam.
V - Baland bo‘yli odam.
S - Past bo‘yli odam.