Мавзу: Фалсафа фанининг предмети, ма=сади, вазифалари ва муаммолари

jamiyat – bu odamlar
birlashuvining hamma shakllari va ularning o‘zaro aloqalari va o‘zaro
ta’sirlarining hamma usullari majmuidir.
Jamiyat tushunchasining mohiyatini turli falsafiy maktab va yo‘nalishlar
shuningdek alohida mutafakkirlar ham turli yo‘llar bilan tushuntirishga harakat
qilganlar. SHu jumlada jamiyat tug‘risidagi yuqorida ko‘rsatilgan avvalgi ikkita
tushunchani o‘z ichiga olgan 
«sotsium»
tushunchasi paydo bo‘ldi.
Jamiyat har qanday murakkab bir butun hodisa va tizim sifatida o‘z tuzilishi,
strukturasiga ega. Bu struktura qanday degan savolga faylasuflarning bir emas bir
qancha avlodlari javob topishga harakat qilishgan. Qadimgi sharq faylasuflari
fikricha, jamiyat birbutun bo‘lgani bilan bir turdagi ob’ekt emas. Miloddan avval IV
asrda yashagan xitoy faylasufi CHjuan-szi ta’kidlashicha, «nimaiki turli-tumanlikdan
mahrum bo‘lsa, turli-tumanlik bo‘lgan joyda paydo bo‘ladi».
Vaqt o‘tishi bilan jamiyat tuzilmasida to‘rtta asosiy sohalar ajralib chiqdi:
iqtisodiy, siyosiy, ijtimoiy va ma’naviy sohalar. SHuni ta’kidlash kerakki, «ijtimoiy
hayot sohasi» tushunchasi o‘rniga «ijtimoiy struktura» yoki «siyosiy hayot» kabi
tushunchalar ishlatiladi. Ularni sinonim tushunchalar desa ham bo‘ladi. Lekin fanda
ko‘proq «soha» tushunchasi qo‘llaniladi.
Iqtisodiy sohaga
nisbatan turlicha yondashuvlar mavjud. U tor ma’noda «turli
predmet va xizmat turlarini ishlab chiqarish, taqsimlash, almashtirish va iste’mol
qilish» deb tushuniladi. SHu ma’noda aytish mumkinki, «jamiyatning iqtisodiy
soha»si tushunchasi «bazis» tushunchasiga mos keladi. Keng ma’noda esa iqtisodiy
soha deganda barcha ijtimoiy ishlab chiqarish jarayoni tushuniladi: ishlab chiqarish
usuli, ishlab chiqarish kuchlari va ishlab chiqarish munosabatlarining birligi,
shuningdek iqtisodiyotning o‘zaro aloqadorligi va o‘zaro ta’sirlari yig‘indisi. O‘ta
keng kategorial ma’noda sotsiumning iqtisodiy sohasi «tabiat bilan insonlar o‘rtasida
individ va kishilar guruhining ongli faoliyati orqali o‘zaro aloqalarini» aks ettiradi. 
Iqtisodiy soha asosida insonning ishlab chiqarish va mehnat faoliyati yotadi.
Uning zarurligi insonning ehtiyojlari hayvonning ehtiyojlaridan tubdan farqlanishi
bilan belgilanadi. Inson rivojlanishi bilan tabiatdan ajraladi. Bu jarayonda esa,
jamiyatning iqtisodiy sohasi taraqqiyoti muhim rol o‘ynaydi. «Xususiy mulk»
tushunchasi iqtisodiy tushunchalarning eng muhimlaridan hisoblanadi. Jamiyatning
iqtisodiy sohasida ishlab chiqarish kuchlari va ishlab chiqarish munosabatlari muhim
tuzilmaviy qismlari hisoblanadi. Iqtisodiy munosabatlar kishilar o‘rtasida ishlab
chiqarish, taqsimlash, almashish va ne’matlarni iste’mol qilish jarayonlarida
shakllanadigan iqtisodiy munosabatlardir. Ishlab chiqarish kuchlariga moddiy ishlab

---

chiqarish jarayoni uchun zarur bo‘lgan «sub’ektiv (inson) va moddiy (texnika va
mehnat qurollari) elementlar tizimi kiradi».