Mavzu: eritmalar. Eruvchanlikva erigan moddaning massa ulushi

Oraliq dispers sistemalar
–
kolloid eritmalarda dispers faza zarrachalari 
qattiq bo’ladi va ularning o’lchamlari 1 – 100 nm gacha bo’ladi. 
Bir modda ichida taqsimlangan ikkinchi modda zarrachalari molekulalar yoki 
ionlargacha maydalangan bo’lsa gomogen (bir fazali) dispers sistema deyiladi.
Gomogen sistemalarda taqsimlangan zarracha bilan dispersion muhit orasida 
sirt chegaralanish bo’lmaydi yoki sistemaning hammasi bir fazani tashkil etadi.
Hamma molekulyar
–
ion eritmalar bir fazali gomogen sistemalarga misol 
bo’la oladi. Suyuq gomogen bir fazali sistemalarga chin eritmalar deyiladi. Chin 
eritmalarda dispers zarrachalarning o’lchamlari 1nm dan kichik bo’ladi. 
Suspenziyalar va kolloid eritmalardan chin eritmalar bir fazaliligi bilan farq 
qiladilar. 
Dispers sistemadagi har bir zarracha ko’p sondagi molekulalardan iborat 
bo’lsa geterogen sistema deyiladi.
Geterogen sistemadagi eng kichik fazalar soni ikkitaga teng. Geterogen 
sistemalarga: gilning suvdagi suspenziyasi, tutun, tumanlar misol bo’ladi. Tuproq 
murakkab geterogen sistemadir. Ikki fazali geterogen sistema biror muhitda (gaz, 
suyuq, qattiq) va unda taqsimlangan zarrachadan iborat.

---

Masalan, gilning suvdagi suspenziyasi gil zarrachalari dispers fazani, suv esa 
dispersion muhitni tashkil qiladi: 1 faza – suv dispersion muhit, 2 faza – gil dispers 
faza. 
Suv dispertsion muhit 
Muallaq zarrachalar
dispers faza 

Loyqa suv 
Dispersion muhit rolini ko’p hollarda mo’l miqdorda olingan komponent 
o’ynaydi. Unga erituvchi ham deyiladi.
Hamma sistemalarni quyidagi sxemada ko’rsatish mumkin: 
Molekulyar dispers sistemalarda zarrachalarning o’lchami 10
-7
sm dan ham 
kichik bo’ladi. Molekulyar dispers sistemalarga shakar, spirt va boshqa organik 
moddalarning eritmalari misol bo’ladi.
Ion dispers sistemalarida zarrachalarning o’lchami 10
-8
– 10
-10
sm va undan 
ham kichik bo’lishi mumkin. Ion dispers sistemalarga hamma elektrolitlarning 
eritmalari misol bo’ladi. 
Molekulyar va ion dispers sistemalarga chin eritmalar deyiladi.