|
Dars turi Yangi bilim berish
(Yangi bilim beruvchi , bilimlarni mustahkamlash , bilimlarni sinash , umumlash –
tiruvchi takrorlash , bilim ko`nikma va malakalarini rivojlantirish aralash .)
Dars metodlari: Birgalikda o`rganish
(Sayohat , ertak , musobaqa , izlanib o`rganish birgalikda o`qitish , sahnalashtirish ,
hamkorlik , ponarama , viktorina , disput , muloqot , mustaqil ijodiy faoliyat ,
zakovat , sinov , parlament , mantiqiy fikrlash , tanlov , kim ochdi ( auksion ) dars.)
O’quvchilarga qo’yiladigan talablar DTS
1. O’quvchi bilishi kerak: Modelning turlari( Matematik, biologic, fizik modellar)
2. O’quvchi bajara olishi kerak :.Modellar tuzishni
3. Uyga vazifa Savollarga javob yozish
Dars jihozi: kompyuterlar, darslik,ko`rgazma
Darsning borishi:
Hodisa va jarayonlami o 'rganish, unga old masalalarni hal qilish, ularni axborot texnologiyalari asosida modellashtirish va boshqarish orqali amalga oshiriladi. Shu ma 'noda boshqarish, optimal boshqarish tushunchalarini, boshqarishga imkon beradigan aloqa tushunchasini hamdafizik, biologik, iqtisodiy masalalarni modellashtirish, xususan, ma 'lumotlami modellashtirish va kompyuterli modellashtirish haqida tegish/i bilimga ega bo 'lish zamon talabi hisoblanadi.
Model va modellashtirish haqida tushuncha
Masala yechish erkin flkrlashning eng xarakterii va maxsus turidan iborat.
Uilyam Jems
Model (lot. modulus — o'lchov, me'yor) — biror obyekt yoki obyektlar tizimining obrazi yoki namunasidir.
Masalan, Yerning modeli — globus, osmon va undagi yulduzlar modeli — planetariy ekrani, pasportdagi suratni shu pasport egasining modeli deyish mumkin.
Qadimdan insoniyatni yaxshi sharoitli hayot yaratish, tabiiy ofatlarni oldindan aniqlash muammolari qiziqtirib kelgan. Shuning uchun ham insoniyat tashqi dunyoning turli hodisalarini o'rganib kelishi tabiiy holdir.
Aniq fan sohasi mutaxassislari u yoki bu jarayonning faqat ularni qiziqtirgan xossalarinigina o'rganadi. Masalan, geologlar Yerning rivojlanish tarixini, ya'ni qachon, qayerda va qanday hayvonlar yashaganlar, o'simliklar o'sgan, iqlim qanday o'zgarganligini o'rganaditar. Bular ularga foydali qazilmalar to'plangan joylarni aniqlashga imkon beradi. Lekin ular Yerda kishilik jamiyatining rivojlanish tarixini oTganmaydilar — bu bilan tarixchilar shug'ullanadilar. Shu yerning o'zida biz planetamiz tarixiy rivojlanishining taqribiy tavsifiga ega bo'lamiz. Umuman, atrofimizdagi dunyoning barcha tadqiqotlari bizga to'la bo'lmagan va juda aniq bo'lmagan ma'lumot beradi. Lekin bu koinoiga uchish, atom yadrosi sirini bilish, jamiyat rivojlanish qonunlarini egallash va boshqalaiga xalaqit etmaydi. Tuzilgan model o'rganilayotgan hodisa va jatayonni iloji boricha to'la akslantirishi zarur. Modelning .taqribiylik xarakteri turli ko'rinishda namoyon bo'lishi mumkin. Masalan, tajriba o'tkazish mobaynida foydalaniladigan asboblarning aniqligi olinayotgan natijaning aniqligiga ta'sir etadi; meteosharoitni hisobga olmay tuzilgan yozgi davr samolyotlarning uchish jadvali havo yo'Uari ishining taqribiy modelini ifodalaydi va hokazo.
ifff^ Modellashtirish — bilish obyektlari (fizik hodisa va jara-(|=Jffil yonlar) ni ulaming modellari yordamida tadqiq qilish, mavjud ^^^ narsa va hodisalarning modellarini yasash va o'rgam'shdir.
Modellashtirish uslubidan hozirgi zamon fanida keng foydalanilmoqda, u ilmiy tadqiqot jarayonini yengillashtiradi, ba'zi hoUarda esa murakkab obyektlarni o'rganishmng yagona vositasiga ay-lanadi. Modellashtirish aynjqsa mavhum obyektlarni, olis-olislarda joy-lashgan obyektlarni, juda kichik hajmdagi obyektlarni o'rganishda ahamiyati kattadir. Modellashtirish uslublaridan fizika, astronomiya, biologiya, iqlisod fanlaridaobyektning faqat ma'lum xususiyat va munosabatlarini aniqlashda ham foydalaniladi.
Umuman, modellarnitanlash vositalarigaqarabuchguruhga aj-ratish mumkin. Bular abstrakt, fiak va biologikguruhiardir (16- rasm).
Abstrakt modellar qatoriga matematik, matematik-mantiqiy va shu kabi modellar kirishi mumkin. Fizik modellar qatoriga kichik-lashtirilgan maketlar, lurli asbob va qurilmalar, trenajyorlar va shu kabilar kirishi mumkin. Jumladan, Navoiy bog'idagi bolalar temir yo'li ham fizik modelga misol ho'la oladi. Yana modellar bilan qisqacha tanishibchiqaylik.
1. Fizik model. Tekshirilayotgan jarayonning tabiati vageometrik tuzilishi asl nusxadagidek, ammo undan miqdor (o'lchami, tezligi, ko'lami) jihatidan farq qiladigan modellardir. Masalan, samolyot, kema. aviomobil, poyezd, GES va boshqalarning modellari bo'lishi mumkin.
2. Matematik modellar tirik sislemalar tuzilishi, o'zaro aloqalari va funksiyasi qonuniyatlarining malemaiik va mantiqiy-matematik tavsifidan iborat bo'lib, tajriba ma'lumotlariga ko'ra yoki mantiqiy asosda tuziladi, so'ngra tajriba yo'li bilan tekshirib ko'riladi. Biologik hodisalarning matematik modellarini kompyuterlarda hisoblash ko'pincha tekshirilayotgan biologik jarayonning o'zgarish xarakterini awaldan bilish imkonini beradi. Shuni ta'kidlash kerakki, bunday jarayonlarni tajriba yo'li bilan tashkil qilish va o'tkazish ba'zan juda qiyin kechadi. Matematik va matematik-mantiqiy modelning yaratilishi, takomillashishi va ulardan foydalanish matematik hamda nazariy biologiyaning rivojlanishiga qulay sharoit tug'diradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
