Mavzu: ehm da masalalar yechishning asosiy bosqichlari

3. Biologik model turli tirik obyektlar va ularning qismlari — molekula, sub-hujayra, hujayra organ-sistema, organizm va shu ka-bilarga xos biologik tuzilish, ftmksiya va jarayonlarni modellashtirishda qo'llaniladi. Biologiyada, asosan, uch xil model foydalaniladi. Ular biologik, fizik va matematik modellardir.
Biologik model — odam va hayvonlarda uchraydigan ma'lum bir holat yoki kasatlikni laboratoriya hayvonlarida sinab ko'rish imkonini beradi. Butida shu holat yoki kasallikning kelib chiqish mexanizmi, kechishi, nalijasi kabilar tajriba asosida o'rganiladi. Biologik modetda bar xil usullar: genetik apparatga ta'sir qilish, mikroblar yuqtirish, ba'zi organlarni olib tashlash yoki ular faoliyati mahsuli bo'lgan garmonlarni kiritish va boshqa usullar qo'llaniladi. Sunday modellarda genetika, fiziologiya, farmokologiyada foydalaniladi.
4. Fizik-kimyoviy modellar biologik tuzilish, funksiya yoki jarayonlami fizik yoki kimyoviy vositalarbilan qaytadan hosil qilishdir. Dastlab, hujayra tuzilishi va ba'zi vazifalaming fizik-kimyoviy modeliiii yasashga urinib ko'rilgan. Nemis zoologi O.Byuchli 1892- yilizaytun moyining suvda eriydigan turli moddalar bilau aralashtirdi va bu aralashmani bir tomchi suv bilan omixta qilib, tashqi ko'rinishidan protoplazmaga o'xsbash mikroskopik ko'piklar hosil qildi. Keyinchalik eleklrotexnika va elektronika prinsiplari asosida birmuncha mu-rakkab modellardan nerv hujayralari, uning o'simtalari va sinapslar-dagi bioelektrik potensiallarini ko'rsatuvchi model, shuningdek shartli refleks hosil bo'lishini markaziy tormozlanish jarayonini modellovchi elektron mexanik mashinalar yaratilgan. Sunday modellar odatda toshbaqa, sichqon, it shaklida bo'ladi.
5. Iqtisodiy modellar taxminan XVHI asrdan qo'ilanila boshlandi. F.Kenening ,,lqtisodiy jadvallar"ida birinchi marta butun ijtimoiy takror ishlab chiqarish jarayonining shakllanishini ko'rsatishga harakat qilingan.
Iqtisodiy tizimlarning turli faoliyat yo'nalislilarini o'rganish uchun har xil modellardan foydalaniladi. Iqtisodiy taraqqiyotning eng umumiy qonuniyatlari xalq xo'jah'gi modellari yordamida tekshiriladi. Turli murakkab ko'rsatkichlar, jumladan, milliy daromad, ish bilan bandlik, iste'mol, jamg'armalar, investitsiya ko'rsatkichlarining dinamikasi va nisbatini tahlil qilish, uni oldindan aytib berish uchun katta iqtisodiy modellar qo'llaniiadi. Aniq xo'jalik vaziyatlarini tekshirishda kichik iqtisodiy tizimlardan, murakkab iqtisodiy lizim-larni tekshirishda, asosan, matematik modellardan foydalaniladi.