|
Matematikadan sinfdan tashqari ishlarning turlari va mohiyati.
Sinfdan tashqari ishlar o‘quvchilarning matematik bilimlarini chuqurlashtirish va kengaytirish, murakkab misol va masalalarni yechishni mashq qilish, matematikaning hayot bilan bog’liq bo’lgan tomonlarini ochadigan va dasturga kirmagan ba‘zi savollar bilan tanishtirishni maqsad qilib oladi.
Sinfdan tashqari ishlarning quyidagi turlari mavjud: matematika to‘garagi, matematika ertaligi, matematikadan fakultativ mashg‘ulotlar, matematik matbuot, matematik viktorina va olimpiadalar.
Quyida sinfdan tashqari mashg„ulotlar o„tkazish rejasini keltiramiz.
-
№
|
Тadbir shakli
|
Тadbir mavzusi
|
Тadbir maqsadi
|
O‘qituvchi faoliyati
|
O‘quvchi faoliyati
|
1
|
Matemati k o’yinlar
|
Sehrli kvadrat
|
Тez va aniq hisoblash
|
O’yinni boshqarish, o‘quvchilarni qiziqtirish va sehrli kvadrat tarixi bilan tanishtirish
|
Mantiqiy fikrlash
|
2
|
Qiziqarli matema tik soatlar
|
Rebuslar, fokuslar, Krossvordlar
|
Matematika da rslarida olin gan bilimlarni chuqurlashtiris
h
|
Тurli rebuslarni, krossvordlarni tayyorlash
|
Rebuslar va krossvordlarni topish
|
3
|
Matemati k vikto rina
|
Hamma narsalarni bilishni istayman
|
Murakkab masalalar yechish.
|
Тurli murakkab masalalarni tayyorlash va viktorinani boshqarish
|
Hamma masalalarni bilishga intiladilar
|
4
|
Matema tika ertaligi
|
Тarixiy masalalar
|
Тarixiy misollarni o’rganish
|
Misollarni tayyorlash va ertaliklarni boshqarish.
Тarixiy misollarga qiziqtirish.
|
Misollarni yechishga harakat qilish
|
5
|
Matema tik to’garakl ar
|
Mashhur matematik olimlarning hayoti va faoliyati
|
Olimlarning matematikaga qo’shgan hissasi, matematika tarixini chuqur
o’rganish
|
Matematika to’garagini boshqarish va senariy yozish
|
Тarixiy materiallar to’plamiga ega bo‘lish.
|
6
|
Matema tik matbuot
|
Qiziqarli tarixiy hiko yalar, olim larning ha yoti va ijodidagi
yangiliklar
|
O‘quvchilar ning dunyoqara shini shakllanti rishga erishish
|
Devoriy gazeta uchun material to’plash
|
Devoriy gazetalarni chiqarish va tarixiy materiallarni o’rganish
|
Matematika minutliklarida topshiriqlarga qiziqish uyg’otish va quvvatlash uchun bu topshiriqlar darslarda beriladigan oddiy matematik topshiriqlarga o’xshash bo’lmasligi kerak.
Mashg’ulot o’tkazish uchun har xil qiziqarli arifmetik va geometrik mazmunli masalalar, qiyinroq masalalar, hazil masalalar, nostandart masalalar, qiziqarli kvadratlar, rebuslar, topishmoqlar va boshqalar material bo’lib xizmat qiladi.
Matematika to„garagi matematikadan tizimli sinfdan tashqari ishning eng ko’p tarqalgan turi. Uning asosiy vazifasi – matematikaga alohida qiziqadigan o‘quvchilar bilan bajariladigan chuqurlashtirilgan ish.
Matematika to’garagi ishi qiziqarli matematika soatlaridan quyidagilar bilan farq qiladi:
Matematika to’garagiga o‘quvchilar tanlashda ularning matematikaga nisbatan alohida qiziqishlarini, moyilliklari va imkoniyatlarini hisobga olish kerak.
Mustaqil ravishda ko’rgazmali qurollar (abaklar, ba‘zi o’yinlar uchun misollar yozilgan kartochkalar va boshqalar) tayyorlaydilar, matematika kechalari o’tkazishga tayyorgarlik ko’radilar va hokazo.
Matematika to’garagini o’tkazish uchun oldindan uning ish rejasini tuzish kerak. Namuna uchun ikkinchi yarim yillikda 1-sinfda o’tkazilgan ba‘zi to’garak mashg’ulotlarining taxminiy rejalarinini keltiramiz.
mashg’ulot. 1. Rebuslarni o’ylab topish. 2. Qo’shishga oid qiziqarli masalalar. 3. 100 ichida raqamlashni bilishni tekshirishga oid mashqlar. 4. Тopqirlikni talab qiladigan masalalar.
Hazil masala. 6. Тopishmoqlar. 7. Quvnoq sanoq (20 ichida) o’yini.
mashg’ulot. 1. Rebuslarni o’ylab topish. 2. Тopqirlikni talab qiluvchi she‘riy masalalar. 3. Geometrik figuralarni tahlil qilishga doir mashqlar. 4. Hazil masala. 5. ―Sonni to’ldir‖ o’yini.
mashg’ulot. Dars tipidagi to’garak mashg’uloti.
Matematik tanlovlar.Tanlovlar har xil qiyinlikdagi masalalarni yechish, qiziqarli fikrlaydigan masalalar va topshiriqlarni bajarishdagi musobaqalar bo’lib hisoblanadi. Asosan o‘quvchilarning xohishi bo’yicha masalalar yechishda o’z kuchini sinaydigan, yetarlicha tayyorgarligi borlari ishtirok qiladi. Tanlovlar o’tkazishni 2-sinfdan boshlash maqsadga muvofikdir.
Quyida 2- sinflarda tanlovlar o’tkazishga misollar keltiramiz. 2-sinf (3-chorak).
№1. Ikki o’ram jun ipdan 3 ta qalpoq to‘qish mumkin. Shunday 9 ta qalpoq o‘qish uchun necha o’ram ip kerak?
№2. Vali va Salimning 30 ta konfeti bor edi. Ular baravardan yeyishgandan keyin Valida 9 ta, Salimda 5 ta konfet qoldi, ular qanchadan yeyishgan?
№3. Shaklda nechta uch bor?
№4. 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 sonlari berilgan. Bu qatordagi sonlardan uchtalab qo’shganda 15 soni chiqadigan nechta misol keltirish mumkin.
Matematik olimpiadalar. Olimpiadalar tanlovlarga qaraganda keng mashtabda o’tkaziladigan va matematika o’rganishda o‘quvchilar erishgan muvaffaqiyatlarni namoyish qiladigan ishdir.
Olimpiada qatnashchilarining tarkibiga bog’liq holda maktab ichida, tuman va shaharlarda o’tkazish mumkin. Olimpiadani 3 - sinfdan boshlab o’tkazib, g’oliblar maktabning devoriy gazetalarida va o‘quvchilar yig’ilishlarida rag’batlantiriladi.
Matematik matbuot va viktorinalar
Gazeta, viktorinada har xildagi matematik mazmunni o’z ichga olgan topishmoq, misol va topshiriqlar rasmlarda berilib, qiziqish xarakterida bo’ladi.
Viktorinada esa o‘quvchilarga yechish tavsiya qilinadigan topshiriq beriladi. Javoblar belgilangan vaqtda o‘quvchilarga yetkaziladi.
Matematik tanlovlar va viktorinalar. Tanlov mavzusi va uni o’tkazish vaqti oldindan belgilanadi.
Murakkab hisoblashlarni eng qulay usul bilan, taqqoslash yordamida hisoblash
Mantiqiy masala va mashqlarni,
Тopqirlik, ziyraklikka oid mashqlar,
Hisoblashlari murakkab bo’lgan masalarni
Sharq mutafakkirlari merosiga oid bayon qilishlar, algebraik, geometrik shakllar mazmunini yoritishga oid topshiriqlar.
Matematik viktorinalar – gazetalardan farqli ravishda faqat o‘quvchilarga yechish uchun berilgan masalalar va savollardan iborat bo’ladi. Javoblar yozma ravishda ma‘lum vaqt ichida o‘qituvchi tomonidan g’olib o‘quvchi aniqlanib e‘lon qilib boriladi.
Matematik devoriy gazeta, viktorinalar, odatda matematik burchak deb ataluvchi joyga osib qo’yiladi, bu burchakda Vatanimiz yutuqlarini ifodalovchi sonli ma‘lumotlar ham berib boriladi. ―Bilasizmi?‖ ruknida qiziqarli materiallar beriladi. Masalan:
Odamning bo’yi bir kunda 1 sm dan 6 sm gacha o’zgarishi mumkin.
Dunyodagi eng uzun temir yo’l 9302 km ni tashkil etadi.
Dunyoda okeanlar suvida 13300 mln tonnagacha kumush bor. Matematika burchagini tashkil qilishni o‘quvchilar va ularning ota-onalari faoli yordamida amalga oshirilishi mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: |
