Mavzu: Dars – ta’lim tizimini tashkil etishning asosiy shakli sifatida. Ta’limni tashkil etish turlari va shakllari. Ta’limni tashkil etish shakllarining tarixiy asoslari

Qadimgi Yevropa maktablarida oʻquv fanlari sifatida qanday fanlar oʻqitilgan? Qadimgi Yevropa maktablarida oʻquv fanlari sifatida grammatika, ritorika, dialektika, arifmetika, geometriya, astronomiya, musiqa, tibbiyot va arxitektura kabi fanlar oʻqitilgan.
Yetti san’at fanlarini oʻz ichiga olgan ta’lim dasturlari qachondan va qayerda qoʻllanila boshlagan? Eramizning V asridan boshlab Rim imperiyasida yetti san’at fanlarini oʻz ichiga olgan ta’lim dasturlari qoʻllanila boshlagan. Yetti san’at fanlari sifatida grammatika, ritorika, dialektika, arifmetika, geometriya, astronomiya va musiqa e’tirof etilgan.
Oʻquv fanlari qanday guruhlarga ajratilgan?
Oʻquv fanlari ikki guruhga ajratilgan. Ular:

1. 
   trivium (grammatika, ritorika, dialektika) fanlari;
   
2. 
   kvadrivium (arifmetika, geometriya, astronomiya, musiqa) fanlaridir.
   

Pedagogik tizimlarning asosiy turlari quyidagilardir:

• 
  arxaik (ibtidoiy);
  
• 
  qadimgi (Shumer, Misr, Xitoyda eramizdan avvalgi uchinchi ming yillik);
  
• 
  avestit (Baqtiriya, Sugʻdiyona, Xorazmda – eramizdan avvalgi VII-VI asrlar);
  
• 
  yunon (Ellins, rim-yunon, rim – eramizdan avvalgi V-I asrlar);
  
• 
  oʻrta asr (dogmatik, sxolastik V-XVI asrlar);
  
• 
  yangi (tushuntirish, tushuntirish-koʻrgazmali, dasturlashtirilgan, masofali oʻqitish, muammoli-dasturlashtirilgan, kompyuterlashtirilgan innovatsion, internetning xalqaro tarmogʻidan foydalanib oʻqitish va shu kabilar);
  
• 
  xorijiy.
  

Muntazam oʻqitishning ilk turi qadimgi yunon faylasufi Suqrot (eramizdan avvalgi 469-399) va ularning oʻquvchilari tomonidan keng qoʻllanilgan yordamchi savollarga javob topish metodi hisoblanadi. Bu metod fanda “Suqrotcha suhbat metodi” nomini olgan. Bu metodning mazmun-mohiyati quyidagicha boʻladi, ya’ni bunda eng avval oʻqituvchi oʻz oʻquvchisida qiziqish yoʻnalishini va bilishga intilishini uygʻotadigan savollardan foydalanilgan; keyin esa mulohaza yuritish asosida oʻquvchini voqea-hodisalarning mohiyatini idrok etishga undagan. Demak, “Suqrotcha suhbat metodi”da qiziqishdan bilishga, bilishdan idrok etishga qarab induktiv metod asosidagi faoliyat dinamikasi shakllantirilgan. Mazkur jarayonda oʻqituvchining mulohazasi koʻpincha ritorik savollarni muhokama qilish bilan toʻldirib turilgan. “Suqrotcha suhbatlar” bir yoki bir necha oʻquvchilar ishtirokida tashkil etiladi.