Mavzu: Dars – ta’lim tizimini tashkil etishning asosiy shakli sifatida. Ta’limni tashkil etish turlari va shakllari. Ta’limni tashkil etish shakllarining tarixiy asoslari

Dogmatik oʻqitish – bu jamoa asosida idrok etish faoliyatining ilk turi boʻlib, u oʻrta asrlarda keng tarqalgan. Oʻrta asrlarda Gʻarbiy Yevropada ularning ilk koʻrinishlari iste’molda boʻlib, unda lotin tili, Markaziy Osiyo mamlakatlarida esa arab tili yetakchi oʻrin tutgan.
Bu borada musulmon pedagogik konsepsiyasi sezilarli darajadagi ma’naviyatlilik va intellektuallik xususiyatlariga hamda mazmun-mohiyatga ega boʻlgan. Ularning gʻoyalari boʻyicha oʻz faoliyatlarida bilimlardan faol va ijodiy foydalana oladigan odamgina komillikka erishish mumkin, degan hukumiy fikr shakllangan.
“Haqiqiy gʻoyalar” deb nom olgan pedagogik tizimning asosiy tayanch nuqtasi haqiqiy bilimlarni oʻzlashtirishdan iborat boʻlgan. Abu Ali ibn Sinoning “Donishnoma” va “Bilimlar kitobi” nomli asarlarida ham mazkur muammo yechimiga alohida e’tibor qaratilgan. Ularda ta’kidlanishicha haqiqiy bilimlarni oʻzlashtirishga ikkita toʻsiq halaqit qiladi. Ular: soʻzlarning aniq emasligi; fikrlarning tushunarli emasligi. Qayd etilgan kamchiliklarni bartaraf etishda logika fani yutuqlari va ulardan iste’molda foydalanish muhim ahamiyat kasb etadi.
Demak, dogmatik oʻqitishda yoshlarning asosiy faoliyatlarini tinglash, oʻqish, yod olish, eslab qolish va matnni soʻzma-soʻz takrorlashlar tashkil etgan.
Dogmatik oʻqitish oʻrniga asta-sekin oʻquv jarayonida koʻrgazmalilikni keng jalb etish natijasida tushuntirish, tushuntirish-namoyish etish kabi ta’lim shakllari qoʻllanila boshlandi.
Hozirgi vaqtda, Respublikamizda faoliyat yuritayotgan zamonaviy ta’lim muassasalarida ta’limning eng muhim quyidagi uch turidan foydalanilmoqda:

• 
  tushuntiruvchi-namoyish etuvchi ta’lim, ya’ni an’anaviy (axborot beruvchi) ta’lim;
  
• 
  muammoli oʻqitish;
  
• 
  dasturlashtirilgan ta’lim yoki kompyuterli oʻqitish.
  

Bugungi kunda oʻrta asrda keng qoʻllanilgan ta’lim turlari dogmatik va sxolastik oʻqitish elementlari ham saqlanib kelinmoqda.