Mavzu: Dars – ta’lim tizimini tashkil etishning asosiy shakli sifatida. Ta’limni tashkil etish turlari va shakllari. Ta’limni tashkil etish shakllarining tarixiy asoslari

Tushuntiruvchi – namoyish etuvchi ta’lim turi. Uning asosiy metodi koʻrgazmalilik asosida tushuntirishdan iborat boʻlib, uning asosini tinglash va eslab qolish tashkil etadi. Bu ta’lim turi vaqtni tejash, ta’lim beruvchi va ta’lim oluvchilarning vaqtni tejash, qiyin bilimlarni tushunishini osonlashtirish, ta’lim jarayonini optimal boshqarishni ta’minlaydi. Biroq bu ta’lim turida ayrim kamchiliklar mavjud, ya’ni, “tayyor” bilimlarni berish va ta’lim oluvchilarni bilimlarini oʻzlashtirishida mustaqil hamda mahsuldor fikrlashdan ozod etish, oʻquv jarayonini individuallashtirish va differentsiyallashtirish imkoniyatlarining kamligi.
Muammoli oʻqitishda oʻquv muammolarini hal etish jarayonida bilimlarni mustaqil egallash, ta’lim oluvchilarning ijodiy fikrlashlari va idrok etish faoliyatlarini rivojlantirish yoʻli bilan ta’lim tashkil etiladi. Bundagi ta’lim texnologiyasi turli tumanligi bilan ajralib turmaydi, chunki ta’lim oluvchilarni faol ishtirok etish faoliyatiga jalb etish bir necha bosqichlardan iborat boʻladi. Ular ketma-ket tartibda va kompleks amalga oshirilishi kerak. Bunday oʻqitishda muammoli vaziyatni yaratish muhim bosqich hisoblanadi, chunki mazkur jarayonda fikrlash jarayonida qiyinchilik his qilinadi.
Muammoli oʻqitishda muammoni ilgari surish dastlabki bosqich hisoblanadi. Muammoni hal etishning keyingi bosqichida ta’lim oluvchilar berilayotgan savol boʻyicha mavjud muammoni aniqlaydilar, tahlil qiladilar, javob topish uchun ularning yetarli emasligini aniqlaydilar va yetishmayotgan axborotni topishga intiladilar. Uchinchi bosqich muammoni yechish uchun zarur boʻlgan bilimlarni turli usullar bilan egallashga qaratilgan faoliyat boʻlib, u ta’lim oluvchida mustaqil fikr shakllanishi orqali aniqlanadi. Shundan keyin muammoni hal etish, olingan natijalarni tekshirish, dastlabki gipoteza bilan solishtirish, egallangan bilimlar, malakalarni tizimlashtirish va umumlashtirish jarayonlari amalga oshiriladi.
Muammoli oʻqitishning afzalliklari: shaxsiy ijodiy faoliyatni tashkil etish asosida bilimlarni mustahkam egallash, oʻqishga qiziqishni uygʻotish, ijodiy va mustaqil fikrlashni rivojlantirish, oʻqitishning mustahkam va amaliy natijalariga erishish.
Kamchiliklari ta’lim oluvchilarning idrok etish faoliyatlarini boshqarishning qiyinligi, muammoni qoʻyish va hal etish uchun koʻp vaqt sarflanishi, muammoli vaziyatni yaratish va mustaqil hal qilish imkoniyatini har bir ta’lim oluvchiga taqdim etishning qiyinchiligi.