Мавзу: Дарё оқимини ифодалаш усуллари

Оқим коэффициентини ҳисоблаш

Йиллик оқим коэффициенти(й)ни ҳисоблашда дарё ҳавзасига ҳисоб йилида ёққан ёғин миқдори (Хй)нинг берилган қийматидан ҳамда шу йилдаги оқим қатлами қийматидан фойдаланмиз:

Юқорида таъкидлаганимиздек, оқим коэффициенти ўлчамсиз катталик ҳисобланади

Оқимнинг модул коэффициенти

Оқимнинг модул коэффициенти (Ki) ўрганилаётган йилнинг дарёнинг оқим меъёри (нормаси)га нисбатан сувлилик даражасининг кўрсаткичи бўлиб хизмат қилади ва қуйидаги ифода билан аниқланади:

ифодада:

Qi­-ўрганилаётган йилдаги ўртача сув сарфи, м3/c да; Qo ­-ўртача кўп йиллик сув сарфи, яъни оқим меъёри, м3/с да.

Оқимнинг модул коэффициентини ҳисоблаш

Ҳисоб йили, яъни 2005 йил учун Угом дарёсининг сувлилик даражасини аниқлаш мақсадида оқимнинг модул коэффициентини аниқлаймиз:

Демак, 2005 йилда Угом дарёсида оқим миқдори меъёрга яқин бўлган.

Оқимнинг модул коэффициенти

Оқимнинг модул коэффициентини аниқлаб, дарёнинг айни йилдаги сувлилик даражаси ҳақида хулоса чиқарилади.

Агар

Ki> 1 бўлса, дарёдаги сув меъёрга нисбатан кўп,

Ki = 1 бўлса, меъёрга тенг,

Ki < 1 бўлса,

ўрганилаётган йилда дарёдаги сув меъёрга нисбатан камлигини билдиради.

Дарё оқими кўрсаткичларининг амалий аҳамияти

• Дарё оқимининг юқорида қайд этилган кўрсаткичларининг ҳар биридан маълум мақсадларда фойдаланилади.
• Масалан, оқим ҳажми ҳақидаги маълумотлар дарёда сув омборларини лойиҳалаш, сувдан ирригация ва бошқа мақсадларда фойдаланишда зарур бўлса,
• оқим модули, оқим қатлами, оқим коэффициенти каби катталиклар дарё оқимини хариталаштиришда қўл келади.

Синов саволлари

• Дарё оқимини турли ўлчам бирликларида ифодалашда қандай кўрсаткичлардан фойдаланилади?
• Ўртача сув сарфи қандай аниқланади?
• Оқим ҳажми қандай ҳисобланади?
• Оқим модулининг табиий моҳиятини ёритинг.
• Оқим қалинлиги деганда нимани тушунасиз?
• Оқим коэффициентиқандай ҳисобланади?
• Оқимнинг модул коэффициентини ҳисоблашнинг амалий аҳамиятини эсланг?

ЭЪТИБОРИНГИЗ УЧУН РАҲМАТ