Мавзу: Дарё оқимини ифодалаш усуллари

Сув сарфи м3/с ёки л/с ларда ифодаланади.

Берилган кўндаланг қирқимдаги сув сарфини қуйидаги ифода билан аниқлаш мумкин:

Сув сарфи ва уни аниқлаш

• Сув сарфи (Q)нинг ўртача йиллик қиймати тикланган кундалик сув сарфлари жадвали маълумотлари асосида аниқланади.
• Ўртача йиллик сув сарфини ҳисоблаш:

• Агар оқим ҳажми берилган бўлса меъёрий сув сарфи (Q0)нинг ўртача йиллик қиймати қуйидагича аниқланади.

Дарё оқимини миқдорий баҳолашдаги асосий кўрсаткичларни ҳисоблаш

• Оқим ҳажми (W) деб, дарё ўзанининг берилган кўндаланг қирқимидан маълум вақт (кун, ҳафта, декада, ой, йил) давомида оқиб ўтган сув миқдорига айтилади.
• Агар кузатиш жойи(пости)да T кун учун ўртача сув сарфлари маълум бўлса, у ҳолда шу вақт давомидаги оқим ҳажми қуйидаги ифода билан аниқланади:

W = 86400∙Q ∙ T ,

бу ерда: ­ ҳисоб вақти (T кунда) ги ўртача сув сарфи, м3/с ларда; 86400­ бир кундаги секундлар сони.

Оқим ҳажми

• Оқим ҳажми м3 ёки йирик дарёларда км3 ўлчам бирликларида ифодаланади.
• Юқоридаги ифодадан кўриниб турибдики, оқим ҳажмини ихтиёрий вақт оралиғи
• бир кун,
• бир ой,
• бир йил,
• тўлинсув даври ва ҳоказолар учун ҳисоблаш мумкин.
• Бунинг учун шу оралиқдаги ўртача сув сарфини (м3/с) унинг секундларда ифодаланган қийматига кўпайтирилади.

Оқим ҳажмини ҳисоблаш

• Йиллик оқим ҳажмини ҳисоблашда ўртача йиллик сув сарфини бир йилдаги секундлар сонига кўпайтирилади.
• Масалан,
• Q=25,0 м3/c бўлса,
• Т= 31,54 106 бир йилдаги cекунлар сони

тенглигини ҳисобга олиб, дарёдаги йиллик сув ҳажмини қуйидагича ҳисоблаймиз:

Wй =Qўрт∙T=25,0 м3/c ∙ 31,54 106c =788*106м3 =0,79 км3

миқдорга тенг эканлигини аниқлаймиз.

Оқим модули

Оқим модули (М) деб, дарё ҳавзасининг бирлик юзаси (1 км2) дан бирлик вақт (бир секунд) ичида литрлар ҳисобида ҳосил бўладиган сув миқдорига айтилади.