Mavzu: botanika faniga kirish, botanikaning qishloq xo’jaligidagi ahamiyati. Hujayra nazariyasi. Hujayra tuzilishi. Hujayra organoidlari va ularda boradigan jarayonlar

Hozirgi vaqtda biolog olimlar tomonidan tirik organizmlar hujayralarini o’raganishda turli xil tadqiqot uslublaridan foydalaniladi. Dastlabki amalga oshirilgan tajribalarda hujayralarning tuzilishi, tarkibi aniqlangandan keyin, ushbu yo’nalishda ilmiy tadqiotlarni rivojlantirish maqsadida mikroskop konstruktsiyasi ham takomillashtirilgan. Hozirgi vaqtda tirik organizmlarning to’qimalari hujayralarining tuzilishi va funktsiyasini o’rganish maqsadida turli xil mikroskoplardan foydalaniladi. Bundan tashqari bir qancha metodlardan ham foydalaniladi:

• Hozirgi vaqtda biolog olimlar tomonidan tirik organizmlar hujayralarini o’raganishda turli xil tadqiqot uslublaridan foydalaniladi. Dastlabki amalga oshirilgan tajribalarda hujayralarning tuzilishi, tarkibi aniqlangandan keyin, ushbu yo’nalishda ilmiy tadqiotlarni rivojlantirish maqsadida mikroskop konstruktsiyasi ham takomillashtirilgan. Hozirgi vaqtda tirik organizmlarning to’qimalari hujayralarining tuzilishi va funktsiyasini o’rganish maqsadida turli xil mikroskoplardan foydalaniladi. Bundan tashqari bir qancha metodlardan ham foydalaniladi:
• Kuzatish metodi-o’simliklar va ularning atrof muhit bilan munosabatini tahlil qilish imkonini beradi.
• Taqqoslash metodi-o’simliklarning tur xillari, jamoalari, ularning organlarini tuzilishi va funktsiyasi, farqlari o’rganiladi.
• Tarixiy metod-turli sistematik guruhlar, o’simlik turlari, organlarining tarixiy rivojlanish jarayonida paydo bo’lishi va murakkablashish qonuniyatlarini aniqlaydi.
• Eksperimental metod-tanlab olingan o’simlik turi yoki jamoalari ma’lum maqsadlarni ko’zlab yaratilgan sharoitlardagi ularning tuzilishi va funktsiyasi, hayotiy jarayonlarini kuzatishdan iborat.
• Zamonaviy elektron mikroskop yordamida esa – ob’ektni 250 000–500 000 martagacha kattalashtirib ko’rish mumkin (3-rasm). YOrug’lik mikroskopi tadqiqot ob’ekti o’lchamlarini 500–1000 martagacha kattalashtirib ko’rsatish imkonini beradi

• Botanikaning qishloq xo’jaligidagi ahamiyati
• Botanika fanining qishloq xo’jaligida ahamiyati juda katta. Botanika tabiatda uchraydigan jamiki o’simliklarning turli -tumanligini, tuzilishi va rivojlanish qonuniyatlarini; agronomiya esa - madaniy o’simliklarni yetishtirishni o’rganadi. Botanika asosida agronomiya fani vujudga keldi. Har ikki fanning maqsadi bitta, u ham bo’lsa o’simliklardan foydalanilgan holda insonlarning ularga bo’lgan ehtiyojini to’laroq qondirishdir.
• Agrofitotsenozdagi: yaylov va pichanzorlarning o’simliklarini o’rganishda, agromeliorativ ishlarini tashkil qilishda agronom botanik sifatida, botanik esa agronom sifatida ish yuritadi. SHuning uchun ham agronom va botanik o’rtasida keskin chegara bo’lishi mumkin emas.
• Botaniklar yer yuzidagi hamma o’simliklarni (500 000), agronom esa shundan faqat 1500 tur o’simlikni va shu xududida o’sadigan o’simlik navlarini o’rganadi. Bu umumiy quruqlikda o’sadigan o’simliklarning 10%ini tashkil qiladi, xolos.
• Agronom oldida turgan asosiy vazifa jamiyatning o’simlik mahsulotlariga va oziq-ovqatga bo’lgan talabini qondirishdan iborat.

• 4. O‘simlik hujayrasida plastidalar uchraydi (1-sxema). Tarkibida xlorofil pigmentini tutuvchi xloroplastlar muhim ahamiyatga ega. Xlorofillda quyosh nuri ta’sirida fotosintez jarayoni ketadi va natijada anorganik moddalardan organik moddalar sintezlanadi. Bundan tashqari leykoplastlardan: amiloplastlar kraxmal to‘playdi, elayoplastlarda moylar saqlanadi. Xromoplastlarda karotin va ksantofill pigmentlari bo‘ladi. Plastidalardagi plastomalar 100-120ta gendan tashkil topgan bo‘lsa, mitoxondriyalar 37ta gendan iborat. Demak, mustaqil holda o‘z geniga ega bo‘lgan plastida va mitoxondriyalar eukariotik hujayralardagi prokariotik endosimbiontlar hisoblanadi. 1-sxema
• Plastidalar tarkibidagi pigmentlar

• XULOSA.
• O’simliklarning tuzilishini, ularning tashqi muhit bilan o’zaro munosabatlarini, o’simliklarning o’sish va rivojlanishda bo’ladigan hayotiy jarayonlar (oziqlanish, nafas olish, ko’payish, transpiratsiya, fotosintez va hokazolar)ni, ularning kelib chiqishini, yer yuzida tarqalish qonuniyatlarini hamda o’simliklar dunyosini ularning yaqin va uzoq belgilariga asoslanib ma’lum bir sistemaga solishni va nihoyat o’simliklardan har taraflama foydalanish hamda ularni muhofaza qilish yo’llarini botanika fani o’rgatadi. O’simlik to’qimalari tarkibida har bir hujayra huddi bir butun ishlab chiqarish fabrika kompleksi kabi funktsiya bajaradi, ya’ni hujayrada moddalarning sintezlanishi, kerakli sohaga tashilishi, o’zaro signal tizimi orali bog’lanish amalga oshirilishi, hujayra uchun keraksiz moddalarning tashqi muhitga chiqarib tashlanishini ta’minlovchi mikro–tizimlar majmuasi funktsiya bajaradi. Ushbu murakkab tizim tarkibida hujayra organellalarining har biri o’ziga xos spetsifik funktsiya bajarilishini ta’minlaydi.