Mavzu: botanika faniga kirish, botanikaning qishloq xo’jaligidagi ahamiyati. Hujayra nazariyasi. Hujayra tuzilishi. Hujayra organoidlari va ularda boradigan jarayonlar

MAVZU: BOTANIKA FANIGA KIRISH, BOTANIKANING QISHLOQ XO’JALIGIDAGI AHAMIYATI. HUJAYRA NAZARIYASI. HUJAYRA TUZILISHI. HUJAYRA ORGANOIDLARI VA ULARDA BORADIGAN JARAYONLAR

•  

REJA:

• 1. Botanika fanining maqsadi va vazifasi;
• 2. O’simliklarning oziqlanish xususiyatlari;
• 3. Botanikaning asosiy bo’limlari;
• 4. Hujayra nazariyasining yaratilishi;
• 5. Botanikaning qishloq xo’jaligidagi ahamiyati.
• 6. O’simlik hujayrasining arxitektonikasi;
• 7. O’simlik hujayrasiga xos xususiyatlar;

• 1. Botanika fanining maqsadi va vazifasi
• Botanika (yunoncha «botane»–o’t, ko’kat ma’nolarini anglatadi) o’simliklarning tuzilishi, o’sish va rivojlanish xususiyatlarini hamda yer yuzida tarqalish qonuniyatlarini o’rganadi.
• O’simliklarning tuzilishini, ularning tashqi muhit bilan o’zaro munosabatlarini, o’simliklarning o’sish va rivojlanishda bo’ladigan hayotiy jarayonlar (oziqlanish, nafas olish, ko’payish, transpiratsiya, fotosintez va hokazolar)ni, ularning kelib chiqishini, yer yuzida tarqalish qonuniyatlarini hamda o’simliklar dunyosini ularning yaqin va uzoq belgilariga asoslanib ma’lum bir sistemaga solishni va nihoyat o’simliklardan har taraflama foydalanish hamda ularni muhofaza qilish yo’llarini botanika fani o’rgatadi.

• O’simliklar olamiga qiziqish va ular haqidagi dastlabki ilmiy asarlarni yaratilishi eramizdan oldingi yunon antik davrlariga borib taqaladi. Qadimgi zamon tabiatshunos faylasuflari Aristotel va uning shogirdi Teofrastni ilmiy ishlari tahsinga sazovordir. Aristotel (eramizgacha bo’lgan 384-322 yillar) 500 ga yaqin hayvon turlarini uzoq vaqt o’rganib, ularni klassifikatsiyasini yaratganligi haqidagi ma’lumotlar mavjud bo’lsada, o’simliklarni o’rganganligi haqidagi ma’lumotlar topilmagan yoki saqlanib qolmagan. Arestotelning «Hayvonlar tarixi», «Hayvonlarning paydo bo’lishi haqida» nomli asarlarida hayvonlarning tuzilishi, ularni o’zaro qiyoslash tahlili va antik embriologiya asoslari yoritilgan. Lekin uning shogirdi Teofrast (eramizgacha bo’lgan 341-270 yillar) o’z davrida o’simliklar bilan shug’ullanuvchi tadqiqotchilar maktabini yaratgan. Teofrastni o’sha vaqtdagi botanikaning dolzarb masalalari qiziqtirgan. U birinchi navbatda o’simliklarning o’ziga xos tuzilishi va hayotiy rivojlanishiga qiziqqan. Vatanida o’sayotgan 400 dan ortiq o’simliklar turini o’rgangan Teofrast ularni ma’lum bir sistemaga solib, dastlabki o’simliklar klassifikatsiyasini yaratgan. Uning ilmiy ishlarida o’simliklar daraxt, buta, chala buta va o’t o’simlikka ajratilgan.