Мавзу: борлиқ фалсафаси

Диалектик тафаккур борлиқдаги нарса ва ҳодисалар асли қандай бўлса, уларнинг субoект миясида муайян фикр шаклида худди шундай акс этишидир.
Диалектика, аввало, умумий алоқадорлик ва боғланишлар ҳақидаги фандир. Чунки борлиқдаги барча нарса ва ҳодисаларни умумий алоқадорликда ва ўзаро боғланишда олиб қараш борлиқ ҳақида диалектик фикр юритишдир. Ҳақиқатдан ҳам, борлиқдаги ҳамма нарсалар, ҳодиса ва жараёнлар ўзаро боғлиқ бўлиб улар умумий алоқадорликда бир-бирларига таъсир ва акс этиб турадилар, бир-бирларини тақозо қиладилар. Хоҳ табиат ва жамиятда, хоҳ инсон ҳаёти ва тафаккурида бўлсин, ҳеч бир ҳодиса ёки воқеа, ўзгариш ёки жараён бошқа ҳодиса ёки воқеалардан, бошқа ўзгариш ва жараёнлардан алоҳида, улардан ажралган, уларга боғлиқ бўлмаган, улар билан алоқадорликсиз мавжуд бўлмайди, аксинча, улар билан доимо ўзаро алоқадорликда бўлади.
Алоқадорлик ва боғланишлар борлиқнинг турли соҳаларида турли-туман шаклларида намоён бўлади. Улар қуйидагилардир:
А) “Элементар” зарраларининг бир-бирларини тақозо қилиши ва акс таъсири шаклида.
Б) Планеталрнинг бир-бирини тортиб ва итариб туришлари шаклида.
Органиқ табиатда:
А) Тирик организмларнинг модда алмашинуви шаклида.
Б) Тирик организмлар билан табиий муҳит ўртасидаги боғланишлар.
В) Ўсимлик ва ҳайвонот дунёсининг ўзаро алоқадорлиги.
Г) Ҳайвонлар ва одамлар ўртасидаги муносабатларда ва ҳ.к.
Жамиятда бўлса:
А) Жамият билан табиат ўртасида.
Б) Жамиятнинг моддий ва маънавий ҳаёти ўртасида.
В) Жамият ишлаб чиқариш усулининг томонлари: ишлаб чиқарувчи кучлар ва ишлаб чиқариш муносабатлари ўртасида.
Г) Жамиятнинг иқтисодий базаси билан уст-қурмаси ўртасида.
Д) Жамият иқтисодий структураси элементлари ўртасида.
Е) Жамият ва шахс ўртасидаги муносабатларида кўринади.
Тафаккурда бўлса:
А) Бир бутун тафаккур жараёнида, тафаккур шакллари ўртасида.
Б) Тафаккур шакллари ва қонунлари ўртасида.
В) Тафаккур ва боғлиқ ўртасида.