Мавзу: болаларда диқҚатсизлик ва гиперактивлик диагностикаси ва психокоррекцияси

 
Ихтиёрий ва ихтиёрсиз диққатдан ташқари унинг яна бир 
алоҳида турини-ихтиёрийдан сўнгги диққатни алоҳида кўрсатиш 
мумкин. Бу тушунча психологияда Н.Ф.Добринин томонидан жорий 
 

---

13 
англанилган ҳолда илгари сурилган мақсад билан боғлиқ бўлганлиги сабабли 
у ихтиёрсиз диққатдангина иборат қилиб қўйилиши ҳам мумкин эмас. 
Масалан, юқори синф ўқувчиси имтихонга тайёрланаётиб, қийин китобнинг 
қисқача мазмунини ёзиб чиқаркан, олдинига ўзини диққат-эътиборли 
бўлишга, алаҳсимасликка мажбур қилади. Лекин кейинчалик у ишга шундай 
қизиқиб кетадики, оқибатда уни китобдан чалғитиш қийин бўлади. Даставвал 
иродавий куч-ғайратлар мададига таянган диққат ихтиёрийдан сўнгги 
диққатга айланади. 
Диққатни иродавий куч-ғайратлар ёрдами билан доимо бир маромда 
сақлаб туриш ўта зўриқишни талаб қилади ва кишини жуда ҳам толиқтириб 
қўяди. Ўқитиш жараёнида ихтиёрийдан сўнгги диққатнинг алоҳида 
аҳамиятга эга эканлиги худди шу ҳолат билан белгиланади. Дацаввал у 
ихтиёрий диққат сифатида пайдо бўлиши муносабати билан фаолиятнинг, 
ишга «тортиш» жараёнининг илк босқичларини пухта ташкил этиш шарт. 
Ихтиёрийдан сўнгги диққатга хос бўлган қизиқиш шахснинг фаоллигига 
боғлиқдир. Бундай фаолликнинг шаклланиши эса фаолиятда ижодкорлик 
аломатларининг гавдаланганлигига борлиқ бўлади.
Диққатнинг физиологик механизмларини тушуниб етишда доминанта 
(наслдан-наслга ўтувчи асосий белги) принципи алоҳида аҳамиятга эгадир. 
А.А.Ухтомскийнинг фикрига кўра, мияда ҳамиша қўзғалишнинг устун 
Ихтиёрийдан сўнгги диққат бирор нарсага ўзоқ вақт давомида 
жуда ҳам барқарор қаратилиши билан белгиланади, кўпроқ юқори 
даражадаги жадал ва унумли ақлий фаолиятни, барча турдаги