Mavzu: biotexnologiyada odam va hayvon hujayralaridan foydalanish

 
Transfeksiya qilingan yadrolarning transplantatsiyasi
. Bunday holda, transgen 
integratsiya asosida tanlab olingan hujayra yadrolaridan foydalaniladi, ya’ni faqat transgen 
embrionlar ko‘chiriladi. SHuning uchun har qanday yangi tug‘ilgan organizm transgen bo‘ladi. 
Transgen embrionlarni keyingi tanlash talab qilinmaydi. 
Ekzogen DNK uchun vektor sifatida spermatozoidlardan foydalanish
. Bunda sperma bitta 
erkakdan olinib, ayni o‘sha yoki boshqa tur erkak moyaklariga ko‘chirilishi mumkin. O‘sha erda 
ular funksional bo‘ladi. 

---

Barcha mavjud genlarni ko‘chirib o‘tkazish usullari (transgenoz) hali juda samarali emas. 
Bitta transgen hayvonni olish uchun o‘rtacha sichqonda 40 zigota, echkida 90 zigota, 
cho‘chqaning 100 zigotasi, qo‘yning 110 zigota va sigirning 1600 zigotasini DNK 
mikroin’eksiya qilish kerak bo‘ladi. 
Transgenoz bilan kutilmagan muammolar paydo bo‘lishi mumkin. Hayvonlarning genetik 
transformatsiyasi bo‘yicha birinchi ishlardan biri o‘sish gormoni genlarini kiritish orqali amalga 
oshirilgan. Sichqoncha o‘sish gormoni genini sichqonlarga ko‘chirish sichqonlarning o‘sishini 2 
baravar oshirgan. Sigirlarning o‘sish gormoni genlarini quyonlarga transgenezi bo‘yicha 
tajribalar ham muvaffaqiyatli yakunlangan. Ammo qoramollarni modifikatsiyalash bo‘yicha 
shunga o‘xshash tajribalar ularning mahsuldorligini atigi 10-20% ga oshirishga olib keldi. 
Transgen hayvonlarni yaratish texnologiyasi so‘nggi 10 yil ichida eng jadal 
rivojlanayotgan biotexnologiyalardan biridir. Transgen hayvonlar ko‘plab nazariy muammolarni 
hal qilish uchun ham, biomeditsina va qishloq xo‘jaligida amaliy maqsadlarda ham keng 
qo‘llaniladi. 
Hozirgacha sutida, odam laktoferrin oqsilini saqlay olgan transgen sigirlar va echkilarni 
olishga erishilgan.
Amerikaning Genzyme Transgenics.korporatsiyasi sut tarkibida odam albuminini o‘z 
ichiga olgan transgen qoramollarni yaratish bo‘yicha tadqiqotlar olib bormoqda. Albumin 
qonda osmotik bosimni ushlab turish uchun terapiyada qo‘llaniladi. Genzyme Transgenics
odam o‘sish gormoni va β interferonini ishlab chiqarish kabi tadqiqot usullarini ishlab chiqish 
borasida ham izlanishlar olib borilmoqda. 
Angliyada sutida qonning ivish omilini saqlovchi olgan transgen qo‘ylar yaratilgan. 
Rossiyada somatotropin geni bo‘yicha transgen cho‘chqalar olingan. Ular oddiy 
hayvonlardan o‘sish sur’atlari bilan farq qilmagan, ammo metabolizmning o‘zgarishi yog‘ 
tarkibiga ta’sir ko‘rsatgan. Bunday transgen cho‘chqalar gormonning biokimyoviy o‘zgarishi 
zanjirini o‘rganish uchun yaratilgan va uning yondosh ta’siri immunitet tizimini 
mustahkamlashga qaratilgan. 
So‘nggi vaqtlarda odamning turli kasalliklari (saraton, ateroskleroz, semirish va 
boshqalar) modellashtira oladigan ko‘plab transgen hayvonlar olishga erishilgan. 
Amaliy maqsadlar uchun transgen hayvonlar turli xil xorijiy kompaniyalar tomonidan 
turli xil tibbiy preparatlar (antibiotiklar, qon ivish omillari va boshqalarni) ishlab chiqarishni 

---

ta’minlaydigan tijorat bioreaktorlari sifatida ishlatiladi. Bundan tashqari, yangi genlarning 
ko‘chirib o‘tkazish samaradorligi oshganligi (masalan, qo‘ylarda jun o‘sishining ko‘payishi, 
cho‘chqalarda yog to‘qimalarining kamayishi, sut xususiyatlarining o‘zgarishi) yoki turli 
kasalliklar - viruslar va boshqa patogenlar chidamliligi bilan ajralib turadigan transgen 
hayvonlarni olish imkonini beradi.. Hozirgi vaqtda insoniyat transgenik hayvonlar yordamida 
olingan ko‘plab mahsulotlardan: dorilar, organlar, oziq-ovqat mahsulotlaridan allaqachon 
foydalanib kelmoqda.