Mavzu: biotexnologiyada odam va hayvon hujayralaridan foydalanish

---

14-MAVZU: BIOTEXNOLOGIYADA ODAM VA HAYVON HUJAYRALARIDAN 
FOYDALANISH 
Transgen hayvonlar - bu o‘z tanasining barcha hujayralarida xromosomalari bilan 
birikkan qo‘shimcha begona DNK (transgen) bo‘lgan o‘z ichiga olgan, tajribalar asosida olingan 
hayvonlar. 
"Transgenoz" atamasi 1973 yilda ba’zi organizmlar genlarining boshqa turlar 
organizmlari hujayralariga, shu jumladan evolyusiyada olis bo‘lgan hujayralarga o‘tishini 
bildirish uchun taklif qilingan. Transgen hayvonlarni ishlab chiqarish klonlangan genlarni 
(DNK) urug‘langan tuxum (zigotalar) yoki embrion murtagi (pluripotent) hujayralari yadrolariga 
o‘tkazish yo‘li bilan amalga oshiriladi. So‘ngra, o‘zgartirilgan zigotalar yoki tuxumlar qabul 
qiluvchi (retsipient) urg‘ochining reproduktiv organlariga ko‘chiriladi, ularda o‘z yadrosi 
o‘zgartirilgan embrion o‘zak hujayralari yadrosi yoki embrion o‘zak hujayralarining begona 
DNKsi bo‘lgan blastotsistalar (embrionlar) bilan almashtiriladi.
Birinchi transgen hayvonlar 1974 yilda Kembrijda (AQSH) Rudolph Jaenisch tomonidan 
SV40.40 maymun virusini DNK sichqon embrioniga ko‘chirib o‘tkazilishi natijasida olingan. 
1980 yilda amerikalik olim Jorj Gordon va boshqalar transgen hayvonlarni yaratish uchun 
zigotaning pronukleusiga (tuxum hujayrasidagi yadro) DNK mikroin’eksiyasidan foydalanishni 
taklif qilishdi. Aynan shu yondashuv transgen hayvonlarni olish texnologiyasidan keng 
foydalanishga asos yaratadi. Rossiyada birinchi transgen hayvonlar 1982 yilda paydo bo‘lgan. 
1985 yilda zigota pronukleusiga mikroin’eksiya yordamida AQSHda birinchi transgenik fermer 
hayvonlar (quyon, qo‘y, cho‘chqa) olingan. 
Demak, irsiyati o‘zgartirilgan hayvonlar 
transgen hayvonlar
deb ataladi, ularni 
quyidagi genetik muhandislik usullari yordamida genomiga begona genlarni kiritilishi natijasida 
olinadi: