Mavzu: Arab tilidan o’zbek tiliga tarjimonlikning o’ziga xos xususiyatlari. Reja Kirish Asosiy qism

Араб ва ўзбек тилидаги портловчи шовқинлилар. Араб тилидаги портловчи товушлар ҳам хавонинг нутқ аъзоларидаги тўсиқни ёриб ўтиб, портлаш йўли билан чиқиши натижасида талаффуз қилинади. Портлаш юқори ва пастки лаблар, тил ва тиллар, тил ва танглай ўрталарида, хуллас, нутқ аъзоларининг турли ўринларида содир бўлиши мумкин.
“ب” “(б) фонемаси – лаб ўртаси ундоши, жарангли. Бу товуш ўзбек тилидаги “б”нинг нусхаси. Бироқ араб “б”си ўзбек тилидагидек, сўз ўртаси ёки охирида жарангсизланмайди, яъни “п”лашмайди.
“ت” (т) фонемаси – танглай олди товуши, тил ортида талаффуз қилинади, жарангсиз. Ўзбек тилидаги “т”нинг нусхаси (эквиваленти).
د “д” фонемаси –танглай олди товуши, тиш ортида талаффуз қилинади, жарангли. У жарангсизлар таъсири остида ўз жарангини йўкотмайди.
Бинобарин, унинг ўзбек тилидаги каби “т”лашуви рўй бермайди. ك “к” фонемаси – танглай ўртаси ундоши, жарангсиз. Араб “к”си рус тилидагидек чуқур эмас. Шунингдек, у ўрнига қараб баъзан юмшоқ, баъзан эса қаттиқ талаффуз қилинмайди ҳам. Балки у доимо бир хил – худди ўзбек тилидагидек, бир оз юмшоқроқ артикуляция олади.
ق “Қ” фонемаси – чуқур танглай орқаси ундоши, жарангсиз. Тил ўзагининг иштироки билан талаффуз қилинади. У ўзбек “қ” фонемасига тўла мосдир.
Ўзбек тилидаги сирғалувчи ундош “с” ва араб тилидаги тиш ўртаси
сирғалувчиси “с:” ث ўртасидаги тафовутлар.
Маълумки ўзбек тилидаги “С” фонемаси – шовқинли жарангсиз ундош. У тил олдида талаффуз қилинувчи танглай олди сирғалувчи, жарангсиз шовқинли. У устки ва остки тишлар ўртасида талаффуз қилинади. Бундай товуш ҳозирги замон ўзбек тилида йўқ. Унинг артикуляциясида тил учини тишлар орасига шундай жойлаштириш керакки, у юқоридаги тишларга маҳкам жипслашиб турсин. Шунда тил учи билан пастки тишлар орасида кичик тирқиш қолади. Нутқ аъзоларининг шундай ҳолатида “С:” ث куч билан талаффуз қилинади. Масалан: تشَبثََّ، ثباث
Ўзбек тилидаги қисқа чўзиқ унлилар ва уларнинг араб тилидаги муқобиллари.
Ўзбек тилидаги а, и, у фонемалари араб тилидаги қисқа унлилар а ََ , и َ , у َ фонемаларига ўхшашдир. Чўзиқ фонемалар эса қисқаларига сифат жиҳатдан мос келади. Улардан артикуляцияни кўпроқ чўзиш билан фарқ қилади.
Араб тилида ундошлар унли товушларнинг талаффузига таъсир қилади. Шунинг учун унли фонемалар ундошларининг хусусиятларига қараб ёки ўзгаришсиз, яъни фонема сифатида, ёки вазиятга қараб фонеманинг варианти сифатида талаффуз қилинади.
Артикуляцион жиҳатдан унли товушларнинг ҳосил бўлишида ўпкадан чиқиб келаётган ҳаво оқими оғиз бўшлиғида ғеч қандай тўсиққа учрамайди. Акустик ҳаво оқими кучсиз тебранади. Унлилар мусиқа оҳангига жўр бўла олувчи майин оҳангга эгадир.
Араб тилида 6та унли фонема бор бўлиб, уларнинг учтаси қисқа: (a, i, u) ва учтаси чўзиқ (ā, ī, ū) унлиларидир.
Ўзбек тилидаги ё ва я унлиларини араб тилидаги қуйидаги узун ва қисқа унлилар ёрдамида ифодалаш мумкин. Масалан: يا أيهُّا الناّ س
Буларнинг араб тилидаги муқобиллари َ ى+ ا ёрдамида таҳминий, яқинлаштирилган тарздагина ьерилиши мумкин.