Mavzu. Aqli zaif bolalarni diqqat xususiyatlari

(2) Aqli zaif odamlarda eng ko’p bezovtalanadigan narsa bu ixtiyoriy diqqat. Buning sababi shundaki, bunday bolalar qiyinchiliklar paydo bo’lganda, ularni engishga harakat qilmaydi. Odatda bu holatda ular ishdan ketishadi. Biroq, agar ish qiziqarli va amalga oshirilishi mumkin bo’lsa, u bir muncha vaqt bolalarning e’tiborini saqlab turishga qodir. Ixtiyoriy diqqatning zaifligi, shuningdek, o’quv jarayonida diqqat ob’ektlarining tez-tez o’zgarishi, diqqatni biron bir ob’ektga yoki faoliyatning bir turiga qarata olmaslikda ham namoyon bo’ladi.

Aqli zaif odamlarning e’tiborini jalb qilishda qiyinchiliklar ham mavjud. Bundan tashqari, A.Luriya ta’kidlaganidek, aqli zaif odamning diqqatini biror narsaga jalb qilishda ham, diqqati yomon yo’naltirilgan, zaif konsentratsiyalangan, go’yo yuzadan sirg’alib ketayotgandek.

Aqli zaif bolalar odatda kutilganidan kamroq e’tibor miqdori bilan ajralib turadi. Aqli zaif bolaning e’tiborini sezilarli darajada kamroq miqdordagi ob’ektlar jalb qiladi. Shunday qilib, aqli zaiflarning diqqat jarayonining barcha xususiyatlari buziladi. Ixtiyorsiz diqqat ustunlik qiladi.

• Aqli zaif bolalar uchun ta’riflangan barcha e’tibor buzilishlarining o’ziga xosligiga qaramasdan, kasallikning turli shakllarida o’ziga xos xususiyatlarga ega. Shunday qilib, qo’zg’alish jarayonlari ustun bo’lgan oligofrenik bolalar diqqatni jalb qilish va uning yuqori hajmi bilan ajralib turadi. Biroq, ular zaif konsentratsiyalashadi, tezda chalg’ishadi, mantiqiy fikrlashni yo’qotadilar.Inhibisyon jarayonlari ustun bo’lgan oligofreniya bilan og’rigan talabalar qarama-qarshi rasmni ko’rsatadi – diqqatni jamlash davomiyligi bilan birgalikda diqqatni jalb qilish qiyin.Qaytaruvchi ta’lim jarayonida aqli zaif o’quvchilarning diqqat-e’tibori rivojlanishning yuqori darajasiga chiqishi mumkin. Rivojlanishdagi taraqqiyot ko’rsatkichi ixtiyoriy diqqat elementlarining paydo bo’lishidir.

Aniqlanishicha, yosh aqli zaif o‘quvchilarda ixtiyorsiz diqqat ustunlik qiladi, normal rivojlanayotgan yosh o‘quvchilarda esa ixtiyoriy diqqat birinchi o‘ringa chiqadi. Shu bilan birga, yuqoridagi mualliflar aqliy nuqsonlari bo’lgan maktab o’quvchilarida ham ixtiyoriy (passiv) va ixtiyoriy (faol) diqqat buzilganligini ta’kidlaydilar